Sa sút trí tuệ là bệnh lý, không phải là lão hóa

Sa sút trí tuệ hiện được xếp vào nhóm bệnh lý báo động đỏ trên toàn thế giới. Chứng rối loạn thần kinh này không chỉ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, người thân mà còn tạo các gánh nặng cho gia đình, xã hội. Vì thế phát hiện và điều trị sớm bệnh lý sa sút trí tuệ mang ý nghĩa rất quan trọng với cả người bệnh và người chăm sóc. 

Sa sút trí tuệ là bệnh thường gặp ở người cao tuổi. Theo các thống kê năm 2015 của Tổ chức Y tế thế giới, cứ 3 giây trên thế giới lại có 1 người mắc căn bệnh này. Khi bệnh tiến triển, người bệnh không thể tự chăm sóc bản thân, không thể sinh hoạt bình thường nếu không có người thân hỗ trợ. Người bệnh sa sút trí tuệ có thể không nhận biết được người thân, có các triệu chứng rối loạn hành vi tâm thần: cáu gắt, nghi ngờ, kích động dẫn đến không hợp tác trong quá trình điều trị.

Thế mạnh trong phối hợp đa chuyên khoa của bệnh viện mang lại phương pháp điều trị tối ưu cho người bệnh. Ảnh: ĐHYD TP.HCM.

Bệnh lý sa sút trí tuệ là hội chứng lâm sàng do nhiều nguyên nhân gây nên. Trong đó, bệnh lý thoái hóa thần kinh - Alzheimer là nguyên nhân phổ biến nhất. Tiếp đến là các bệnh lý liên quan đến mạch máu, cụ thể là đột quỵ.

Ngoài ra, một số nhóm bệnh như nhiễm trùng thần kinh, thiếu vi chất dinh dưỡng cũng mang đến những biểu hiện tương tự bệnh lý sa sút trí tuệ.  Trong đó, sa sút trí tuệ sau đột quỵ là một trong những tình trạng đáng lo ngại của bệnh nhân. Tuy nhiên, không phải tất cả người bệnh đột quỵ đều mắc phải tình trạng này. Nguy cơ sa sút trí tuệ sẽ tăng cao trong trường hợp người bệnh bị nhồi máu não đa ổ hoặc tổn thương vùng đồi thị sau cơn đột quỵ. 

Theo các nghiên cứu y khoa thì khoảng 40% các yếu tố ảnh hưởng đến não bộ gây sa sút trí tuệ có thể điều chỉnh được. Nguy cơ khởi phát bệnh mở rộng theo từng giai đoạn độ tuổi.

Ở độ tuổi thanh thiếu niên, học vấn thấp là tiền đề dẫn đến sa sút trí tuệ trong tương lai. Trong khi đó, người thuộc nhóm tuổi trung niên (40-60 tuổi) có nguy cơ sa sút tăng cao nếu rơi vào các trường hợp giảm thính lực, chấn thương đầu, tăng huyết áp, béo phì, uống nhiều rượu bia. Ở giai đoạn cao niên, các bệnh lý như đái tháo đường, đột quỵ, trầm cảm hoặc thói quen hút thuốc lá, lối sống thụ động, ít tiếp xúc xã hội sẽ làm tăng nguy cơ suy giảm nhận thức.

Vậy làm sao để nhận biết sớm bệnh lý sa sút trí tuệ. Cần hiểu rõ, sa sút trí tuệ không phải là hiện tượng lão hóa tự nhiên, các biểu hiện của hội chứng này đều mang tính chất bệnh lý.

Để nhận biết sớm người bệnh và người nhà có thể dựa vào 10 dấu hiệu cảnh báo sau: giảm trí nhớ; khó khăn khi thực hiện các công việc quen thuộc; khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt ý; mất định hướng về thời gian và nơi chốn; giảm khả năng đánh giá tình huống; thay đổi về thái độ và hành vi; khó khăn trong việc hiểu thông tin về thị giác và không gian; thu rút khỏi công việc và các hoạt động xã hội.

Việc điều trị bệnh lý sa sút trí tuệ ở các bệnh viện có chuyên khoa sâu về thần kinh phần nhiều đều mang lại kết quả tích cực. Ảnh: T.L

Sa sút trí tuệ cũng như nhiều bệnh lý khác nếu được điều trị sớm sẽ mang đến ý nghĩa rất quan trọng, có ảnh hưởng tích cực đến cả người bệnh và người chăm sóc. Việc phát hiện sớm sẽ hỗ trợ người bệnh kiểm soát tình trạng và duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn trong giai đoạn đầu của bệnh lý.

Đồng thời có thời gian để lập kế hoạch, đưa ra lựa chọn phương pháp điều trị và chăm sóc phù hợp. Bên cạnh đó, phát hiện sớm cũng giúp người thân và người chăm sóc sẽ có thời gian thích nghi dần với những thay đổi của người bệnh về nhận thức và hành vi.

Hiện nay. việc điều trị bệnh lý sa sút trí tuệ ở các bệnh viện có chuyên khoa sâu về thần kinh phần nhiều đều mang lại kết quả tích cực cho người bệnh. Riêng tại Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM một trong những cơ sở y tế có đầy đủ các chuyên khoa sâu về thần kinh sẽ giúp chẩn đoán chính xác, đánh giá tình trạng của người bệnh một cách toàn diện.

Ảnh: ĐHYD TP.HCM.

Bên cạnh việc thăm khám với các bác sĩ, người bệnh nghi vấn sa sút trí tuệ còn được chỉ định thực hiện bộ test tâm thần kinh với các câu hỏi khảo sát trí nhớ, khả năng sử dụng ngôn ngữ, xử lý tình huống, mức độ tập trung chú ý. Thế mạnh trong phối hợp đa chuyên khoa của bệnh viện đã mang lại phương pháp điều trị tối ưu cho người bệnh sau khi xác định được tình trạng và mức độ sa sút trí tuệ. Bệnh viện được trang bị đầy đủ các thiết bị hiện đại, cần thiết cho quá trình chẩn đoán và điều trị (máy MRI, CT, thiết bị định vị thần kinh...).

Đồng thời, có những lớp hoạt động trị liệu được phân chia dựa theo tình trạng bệnh. Tại đây, người bệnh sa sút trí tuệ sẽ được hướng dẫn thực hiện các bài tập cải thiện chức năng, mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn. Thật đáng mừng là sa sút trí tuệ có thể phòng ngừa được ngay từ sớm bằng cách xây dựng một lối sống lành mạnh, hạn chế các thói quen xấu như hút thuốc, uống rượu bia, căng thẳng kéo dài…

TS.BS Nguyễn Bá Thắng (Trưởng Trung tâm khoa học Thần kinh, Trưởng Đơn vị Đột quỵ Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM)