Ngành báo chí chuyển mình cùng Gen Z

Gen Z được mô tả là thế hệ kỹ thuật số, lớn lên cùng mạng xã hội và nhiều nền tảng trực tuyến khác nhau. Nhận ra rằng thế hệ này rất giỏi sử dụng công nghệ và bắt kịp xu hướng, các chương trình báo chí và truyền thông đang phát triển để đáp ứng những đặc điểm này.

Trước áp lực đổi mới

“Để tiếp cận đối tượng vừa là chủ thể, vừa là công chúng này, bản thân báo chí, truyền thông đã thực hiện những bước chuyển mình”, Tiến sĩ Triệu Thanh Lê, Trưởng Khoa Báo chí và Truyền thông, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, chia sẻ với NCĐT.

Việc phát triển chương trình giảng dạy tập trung vào việc tích hợp sâu kiến thức kỹ thuật số, giảng dạy kể chuyện đa phương tiện và tạo nội dung dành riêng cho các nền tảng khác nhau. Điều này bao gồm việc cập nhật và bổ sung kiến thức kỹ thuật số vào các môn học cốt lõi và giới thiệu những khóa học tự chọn mới hoặc các chủ đề chuyên ngành.

Sinh viên cũng được đào tạo các kỹ năng liên quan đến kể chuyện đa phương tiện, bao gồm dẫn chương trình truyền hình, nhiếp ảnh, kỹ thuật quay phim, kỹ thuật hậu kỳ, viết kịch bản và đạo diễn. Điều này mở rộng sang các khóa học hướng thực hành về sản xuất chương trình phát thanh, chương trình truyền hình, báo trực tuyến, tạp chí, trang web, dự án thiết kế và xuất bản, sản phẩm nghe nhìn và sản phẩm truyền thông xã hội.

Trước cơn lốc trí tuệ nhân tạo (A.I), việc đào tạo kết hợp kiến thức về việc áp dụng A.I vào hoạt động báo chí và truyền thông, cùng với đạo đức và trách nhiệm của việc tạo nội dung bằng A.I. Ngoài ra, ngành cũng đào sâu tìm hiểu về các đặc điểm của phương tiện truyền thông xã hội, những yếu tố ảnh hưởng đến giao tiếp trên các nền tảng truyền thông xã hội (như tâm lý đám đông, hậu sự thật, ngôn từ kích động thù địch, bong bóng lọc, người có sức ảnh hưởng - KOL, thuật toán) và phát triển các kỹ năng để phát hiện tin giả.

Một thách thức đáng kể đối với tất cả các nhà báo, đặc biệt là những người chủ yếu sử dụng tin tức trực tuyến như Gen Z, là sự lan truyền của thông tin sai lệch. Các chương trình đào tạo triển khai các chiến lược cụ thể để bồi dưỡng tư duy phản biện, kỹ năng kiểm tra thực tế và hiểu biết về phương tiện truyền thông. Điều này được tích hợp vào chương trình giảng dạy với các kết quả học tập yêu cầu sinh viên thể hiện khả năng tư duy phản biện, bao gồm các nguyên tắc lập luận, đánh giá tính thuyết phục, sử dụng bằng chứng đáng tin cậy và thực hành phân tích phản biện.

Gìn giữ giá trị cốt lõi

Tư duy phản biện cũng được rèn luyện thông qua các năng lực liên quan như phân tích các vấn đề từ nhiều góc độ (chính thức, không chính thức, chính trị, kinh tế, cộng đồng) cũng như tiếp cận và phản biện các vấn đề từ nhiều góc độ khác nhau, bao gồm thu thập, phân tích và bác bỏ các quan điểm đối lập. Những kỹ năng kiểm tra thực tế được phát triển bằng cách dạy sinh viên xác minh và tham chiếu chéo bằng chứng từ nhiều nguồn và nền tảng để đưa ra đánh giá khách quan. 

Những kỹ năng quan trọng này được tích hợp vào các hoạt động báo chí thực tế như viết tin tức, đưa tin, phỏng vấn, điều tra, sản xuất các bài viết và bình luận, với mức độ phức tạp ngày càng tăng. Trong môn học “Sử dụng internet trong tác nghiệp báo chí”, sinh viên được trang bị hiểu biết về truyền thông xã hội, các đặc trưng của truyền thông xã hội - mạng xã hội, các yếu tố tác động đến truyền thông trên những nền tảng mạng xã hội. Từ đó, sinh viên được trang bị kỹ năng phát hiện tin giả, khai thác các công cụ kỹ thuật (phần mềm, ứng dụng) kết hợp với năng lực phân tích để thực hiện việc kiểm tra thông tin. 

Khoa Báo chí - Truyền thông đang vận hành dự án “Độc giả đọc thật” do Khoa hợp tác cùng Tổ chức Mạng lưới các nhà giáo dục tin tức và thông tin châu Á xây dựng.

Để giúp sinh viên thích nghi với bối cảnh truyền thông thay đổi nhanh chóng và nâng cao khả năng tuyển dụng của mình, chương trình đào tạo khuyến khích họ học các môn bổ sung như quan hệ công chúng, quản lý sự kiện, quảng cáo, truyền thông tiếp thị, thiết kế và quản lý dự án. 

Trong 20 năm qua, đào tạo báo chí đã trải qua những thay đổi đáng kể. Ngành đã được chuẩn hóa theo các quy định giáo dục quốc gia về khuôn khổ năng lực, nguồn nhân lực và tiêu chuẩn đào tạo, nhằm mục đích nâng cao chất lượng và hội nhập quốc tế. 

Chương trình giảng dạy đã chuyển từ đào tạo chuyên biệt cho từng loại phương tiện truyền thông (in, radio, TV, online) thành phương pháp tiếp cận tích hợp, cho phép sinh viên làm việc trên nhiều phương tiện truyền thông khác nhau. Trọng tâm cũng đã mở rộng từ kỹ năng thực tế sang phát triển năng lực nghiên cứu và tìm kiếm kiến thức mới...

Mặc dù công nghệ tác động nhiều đến đào tạo báo chí, các giá trị cốt lõi của nghề báo vẫn không thay đổi. “Chúng tôi vẫn giữ vững những giá trị cốt lõi, đó là đào tạo người làm báo tuân thủ đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước, có năng lực làm nghề, có đạo đức và trách nhiệm với xã hội”, Tiến sĩ Triệu Thanh Lê kết luận.