Ăn tôm nhớ giữ vỏ!

Trên thế giới các sản phẩm nhựa từ vỏ tôm đã bước vào giai đoạn thử nghiệm thị trường và khai thác thương mại. Còn ở Việt Nam hiện nay, phụ phẩm tôm phần lớn vẫn bị bỏ hoặc xử lý thô thiếu định hướng như hấp, sấy và nghiền để bán với giá rất rẻ. Nguồn nguyên liệu làm nhựa sinh học từ vỏ tôm thì dư thừa, mà ngành nhựa vẫn lao đao vì quá phụ thuộc vào nguyên liệu nhựa thô nhập khẩu.

Theo số liệu được Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng công bố tại “Hội thảo quốc tế, công nghệ và giải pháp nâng cao giá trị ngành phụ phẩm tôm Việt Nam”, ở Việt Nam, năm 2017, phụ phẩm của tôm trên cả nước khoảng trên 320.000 tấn và dự kiến tới năm 2025 sẽ tăng thêm tới 60%... Nếu kim ngạch xuất khẩu ngành tôm đạt 10 tỉ USD vào năm 2025 thì ước tính cả nước sẽ có hơn 500.000 tấn phụ phẩm tôm, chỉ tính riêng trong ngành tôm mà chưa tính rác vỏ tôm cua từ chế biến thực phẩm hằng ngày.

Những lo ngại về một thế giới tràn ngập rác thải nhựa lại là cơ hội kinh doanh đầy sức hút cho doanh nghiệp chọn vỏ tôm là nguồn nguyên liệu đầu vào để sản xuất ra các sản phẩm nhựa sinh học thân thiện môi trường. Trong khi đó, theo báo cáo Thông tin thương mại ngành nhựa và hóa chất 9 tháng đầu năm 2019, vấn đề cơ bản trong ngành công nghiệp bao bì nhựa của Việt Nam là thiếu hụt nguyên liệu thô nội địa dẫn đến sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu nhựa dẻo. Chín tháng đầu năm nay, nhập khẩu mặt hàng này ước đạt 4,7 triệu tấn với trị giá 6,76 tỉ USD, tăng 16,3% về lượng và tăng 2% về trị giá so với cùng kỳ năm 2018.

Cũng theo báo cáo này, ngành nhựa sẽ cần 8,2 triệu tấn nhựa dẻo mỗi năm. Trong khi đó, sau khi tính tất cả dự án được quy hoạch, sản xuất trong nước sẽ cung cấp 2,34 triệu tấn, chỉ đáp ứng 30% nhu cầu trong nước vào năm 2023. Trong giai đoạn 2018-2022, nhu cầu về nguyên liệu nhựa dẻo sẽ tăng khoảng 9%. Ước tính thị trường này không dưới 1 tỉ USD vào năm 2025 nên nhựa sinh học sẽ là một thị trường đại dương xanh cho các doanh nghiệp Việt Nam.

“Ăn tôm, cua đừng bỏ phí vỏ” là lời khuyên của Tiến sĩ J. Carson Meredith, Học viện Công nghệ Georgia (Mỹ). “Với công thức kết hợp chất chitin với vỏ thực vật chứa nhiều cellulose, chất liệu mà chúng tôi tạo ra cho thấy nó có khả năng chống thấm khí oxy tốt hơn khoảng 67% so với nhựa PET. Vì vậy, trên lý thuyết, chất liệu này có thể giữ được vị tươi ngon của thực phẩm lâu hơn”, Tiến sĩ Meredith giải thích.

Theo các nhà khoa học tại Viện Nghiên cứu Wyss của Đại học Harvard, kết hợp chitosan từ vỏ tôm và protein từ tơ lụa ở mức nano để tạo ra một loại nhựa sinh học được gọi là nhựa Shrilk. Việc sản xuất nhựa sinh học làm từ vỏ tôm có chi phí rất rẻ do chỉ sử dụng kỹ thuật sản xuất thông thường. Đặc điểm đáng chú ý nhất của nhựa Shrilk là nó có thể phân hủy hoàn toàn chỉ trong vài tuần khi thải ra môi trường tự nhiên.

Các nhà khoa học Ai Cập cũng đã lấy vỏ tôm để làm ra những chiếc túi thay thế túi ny-lon hiện nay với công thức khá đơn giản là vỏ tôm sau khi được làm sạch, xử lý hóa học sau đó phơi khô trở thành một màng nhựa mỏng. Lớp màng nhựa này sau đó được chế tạo thành những túi nhựa bền tương đương túi ny-lon thông thường mà lại an toàn với động vật biển nếu ăn phải.

Gần đây, Shellworks lại có thêm một công thức làm nhựa từ vỏ tôm. Đó là trộn chitosan, một chất được chiết xuất từ vỏ tôm với dấm tạo thành nhựa sử dụng một lần, màng bọc thực phẩm, chậu cây tự bón phân.

Nhựa phân hủy sinh học hiện đang là giải pháp ưu tiên của nhiều doanh nghiệp trong xu hướng tiêu dùng xanh. Tại Việt Nam, mới đây, Công ty Cổ phần Nhựa An Phát Xanh - An Phát Bioplastics (thuộc Tập đoàn An Phát) trở thành đơn vị duy nhất tại Việt Nam và là 1 trong 5 đại diện châu Á có mặt trong Hiệp hội Nhựa Sinh học châu Âu. Công ty đã sản xuất được túi vi sinh phân hủy có nguồn gốc từ tinh bột ngô, 100% tan thành nước, CO2 và mùn nuôi cây, hoàn toàn không tồn tại hạt vi nhựa. An Phát Bioplastics sẽ mở rộng cơ cấu sản phẩm theo hướng tập trung vào sản xuất các sản phẩm thân thiện môi trường, trong đó nhựa sinh học sẽ là ưu tiên số một và đây cũng chính là hướng đi chiến lược của Công ty.

Có thể thấy, nhựa sinh học nói chung và nhựa sinh học từ vỏ tôm nói riêng đã hội tụ đủ nhiều yếu tố để tạo thành thị trường tiềm năng, cần được Chính phủ, doanh nghiệp Việt quan tâm nghiên cứu sớm đưa vào ứng dụng thực tiễn.