Vốn xanh sẵn sàng

Báo cáo với Ngân hàng Nhà nước, ông Đoàn Ngọc Lưu, Phó Tổng Giám đốc Agribank, hào hứng cho biết, quý I vừa qua, Agribank đã có hơn 41.600 khách hàng được cấp tín dụng xanh và tổng dư nợ đạt gần 29.300 tỉ đồng. Trong đó chiếm tỉ trọng lớn nhất là năng lượng tái tạo, năng lượng sạch; lâm nghiệp bền vững và lâm nghiệp xanh.

Có thể kể đến một số dự án nông nghiệp xanh do Agribank cấp vốn như dự án nhà máy chế biến rau quả thực phẩm, nông sản xuất khẩu tại An Giang; dự án chế biến và kinh doanh lúa gạo tại tỉnh Đồng Tháp; các dự án nuôi tôm giống, tôm thịt, nuôi bò sữa tại Ninh Thuận... Những dự án này góp phần nâng cao chất lượng nông sản trong nước cũng như đáp ứng các tiêu chuẩn xuất khẩu và mở rộng thị trường quốc tế. Do đó, có thể thấy hiệu quả không nhỏ của dòng vốn xanh từ những ngân hàng như Agribank.

Tại Việt Nam, nông nghiệp là một trong những lĩnh vực cần ưu tiên tín dụng xanh. Bởi vì nông nghiệp đang đối mặt với nhiều thách thức từ biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường cho đến yêu cầu ngày càng cao của thị trường về chất lượng và an toàn thực phẩm. Lĩnh vực này vì thế cần có chính sách hỗ trợ tốt hơn, từ cơ chế tính phí dịch vụ cân đối giữa lợi ích xã hội và bù đắp được chi phí đầu tư vận hành, cho đến các biện pháp hỗ trợ tài chính hay chia sẻ rủi ro đầu tư.

Tín dụng xanh đang có những bước phát triển, thể hiện qua tốc độ tăng trưởng về dư nợ và sự quan tâm ngày càng lớn từ hệ thống ngân hàng. Theo Ngân hàng Nhà nước, tính đến tháng 3/2025 đã có 58 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ xanh, tốc độ tăng trưởng bình quân dư nợ tín dụng xanh giai đoạn 2017-2024 đạt trên 21%/năm, cao hơn tốc độ tăng trưởng dư nợ tín dụng chung của nền kinh tế. 

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để dòng vốn này thực sự trở thành động lực quan trọng cho tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Trong đó, trở ngại phổ biến nhất là thủ tục vay vốn phức tạp khi ngân hàng yêu cầu các phương án kinh doanh của doanh nghiệp phải đáp ứng được các điều kiện khắt khe về bảo vệ môi trường.

Nguồn vốn đầu tư vào các ngành, lĩnh vực năng lượng tái tạo thường đòi hỏi thời gian hoàn vốn dài, trong khi vốn huy động của các ngân hàng thương mại thường ngắn hạn. Ngoài ra, lãi suất cho vay đối với những dự án xanh chưa có sự khác biệt rõ rệt so với các khoản vay khác.

“Chúng tôi đang gặp khó khăn trong việc khai thác, thu thập thông tin để đánh giá sự tuân thủ của khách hàng trong việc bảo vệ môi trường, sử dụng vốn vay đúng mục đích xanh. Thiếu nguồn nhân lực có kinh nghiệm, chuyên môn trong lĩnh vực môi trường và xã hội để triển khai các sản phẩm tín dụng xanh, xã hội”, đại diện của Agribank cho biết.

Còn theo ông Trần Phương, Phó Tổng Giám đốc Ngân hàng BIDV, tính đến ngày 31/12/2024, tổng dư nợ tín dụng xanh tại BIDV đạt 80.870 tỉ đồng, chiếm 12% dư nợ tín dụng xanh toàn ngành; tài trợ tín dụng xanh cho 1.600 khách hàng, với 1.982 dự án/phương án... Mặc dù vậy, ngân hàng này gặp khó trong việc giải ngân vốn xanh khi hệ thống thông tin quản lý, các công cụ hỗ trợ kiểm soát, giám sát danh mục xanh và bộ tiêu chuẩn môi trường, xã hội và quản trị (ESG) còn hạn chế do khung pháp lý chưa hoàn thiện.

Chẳng hạn, Công ty Saty Holding đã triển khai mô hình nông nghiệp bền vững tại Hợp tác xã Tân Điền (Tiền Giang), chuyên trồng lúa gạo. Tuy nhiên, lãnh đạo công ty này cho biết nghịch lý chính sách tín dụng xanh vẫn đang được các ngân hàng thương mại phê duyệt theo công thức cũ, tức là phải có tài sản thế chấp, hợp đồng kinh doanh.

Các nước trong khu vực ASEAN +3 đã ban hành tương đối khung pháp lý về tài chính xanh nhưng Việt Nam vẫn chưa ban hành, dẫn đến những hạn chế của dòng vốn xanh. Trước các rào cản này, Tiến sĩ Michaela Baur, Giám đốc Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) tại Việt Nam, cho rằng trong giai đoạn tiếp theo của Chiến lược tăng trưởng xanh của Việt Nam, việc xây dựng một hệ thống phân loại xanh quy mô quốc gia là nhiệm vụ cấp thiết. Hệ thống này cần được áp dụng rộng rãi cho cả khu vực ngân hàng và thị trường vốn, đồng thời phải phù hợp với hệ thống phân loại ngành kinh tế quốc gia của Việt Nam. 

Ngoài ra, phân loại xanh cũng cần tạo nền tảng pháp lý vững chắc để xây dựng các chính sách ưu đãi về tài chính xanh, đồng thời bảo đảm sự tương thích với các tiêu chuẩn và thông lệ quốc tế. “Dự kiến, hệ thống này sẽ được trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong năm 2025”, Tiến sĩ Michaela Baur cho biết.