Rác thải nhựa: Mối đe dọa ngày càng tăng và cơ hội bị lãng phí

Mối đe dọa từ rác thải nhựa

Theo Nikkei Asian Review, nhựa được sử dụng trong mọi thứ, từ túi đựng hàng tạp hóa, dao kéo đến chai nước và giấy bọc bánh sandwich. 

Nhưng công cuộc tìm kiếm sự tiện lợi đã đi quá xa và chúng ta đang không sử dụng nhựa một cách hiệu quả. Điều đó gây nên sự lãng phí các nguồn tài nguyên quý giá và gây hại cho môi trường.

Cứ mỗi giây nhân loại sản xuất gần 20.000 chai nhựa. Ảnh: Euromonitor.

Việc tiêu thụ quá nhiều nhựa và quản lý chất thải nhựa yếu kém đang là mối đe dọa ngày càng tăng, khiến các bãi rác ngập tràn, làm nghẹt các dòng sông và đe dọa các hệ sinh thái biển. Điều này tác động tiêu cực đến các lĩnh vực quan trọng đối với nhiều nền kinh tế, bao gồm du lịch, vận tải biển và thủy sản.

Điểm nóng Đông Nam Á

Đông Nam Á đã nổi lên như một điểm nóng về ô nhiễm nhựa do tốc độ đô thị hóa nhanh chóng và tầng lớp trung lưu gia tăng. Họ là những người tiêu thụ các sản phẩm nhựa và bao bì ngày càng tăng do tính tiện lợi và tính linh hoạt của chúng. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng quản lý chất thải của khu vực này vẫn chưa theo kịp, dẫn đến lượng lớn chất thải được quản lý không đúng cách. 

COVID-19 đã làm tình hình trở nên trầm trọng hơn do lượng tiêu thụ khẩu trang, chai đựng chất khử trùng và bao bì giao hàng trực tuyến tăng lên.

Tại Thái Lan, Philippines và Malaysia, hơn 75% giá trị vật chất của nhựa có thể tái chế bị mất. Theo một loạt nghiên cứu mang tính bước ngoặt của Nhóm Ngân hàng Thế giới, con số này tương đương 6 tỉ USD mỗi năm khi nhựa sử dụng một lần bị loại bỏ thay vì thu hồi và tái chế.

Với chỉ 18 - 28% lượng nhựa tái chế được thu hồi và tái chế ở các nước này, hầu hết rác thải bao bì nhựa không chỉ gây ô nhiễm môi trường, xả rác trên bãi biển và ven đường mà giá trị của nó đối với các nền kinh tế này cũng bị mất đi. Điều này cần phải thay đổi. 

Việc chuyển đổi cách chúng ta sử dụng và quản lý nhựa là điều cấp thiết. Các quốc gia chuyển sang nền kinh tế vòng tròn nhằm tìm cách thiết kế các sản phẩm không tạo ra chất thải hoặc được tái sử dụng và tái chế.

Có nhiều động lực đang được xây dựng để chống lại vấn đề này. Các quốc gia, tập đoàn và cộng đồng đang phát triển các chiến lược và thực hiện các hành động để giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế nhựa.

Các chính phủ ở Thái Lan, Philippines và Malaysia đã chuẩn bị các lộ trình kinh tế vòng tròn để ưu tiên các chính sách và đầu tư liên quan đến nhựa trong các lĩnh vực và địa điểm mục tiêu. Các thương hiệu và nhà bán lẻ hàng đầu thế giới đã cam kết tự nguyện làm cho bao bì nhựa của họ có thể tái sử dụng, tái chế hoặc phân hủy 100% vào năm 2025.

Tuy nhiên, có nhiều việc cần phải làm. Các nghiên cứu của Nhóm Ngân hàng Thế giới cho thấy: Các mô hình như tái sử dụng và nạp lại đang ở giai đoạn sơ khai ở 3 quốc gia này và hiện không đủ khả năng mở rộng để phù hợp với mức độ của vấn đề rác thải nhựa ngày càng gia tăng. 

Các nguyên liệu thay thế dựa trên năng lượng tái tạo thay vì nguyên liệu thô dựa trên nhiên liệu hóa thạch vẫn là một thị trường ngách chưa được hỗ trợ bởi các tiêu chuẩn hoặc cơ sở hạ tầng địa phương.

Bất chấp cơ hội kiếm tiền từ tái chế nhựa, một số thất bại của thị trường đã hạn chế việc đầu tư của khu vực tư nhân. Hơn nữa, tính kinh tế của việc tái chế tiếp tục bị thách thức bởi nhựa nguyên sinh rẻ hơn. Các doanh nghiệp địa phương, doanh nghiệp vừa và nhỏ bị ảnh hưởng nặng nề bởi COVID-19 không thể tận dụng nhu cầu ngày càng tăng đối với nội dung tái chế từ các thương hiệu toàn cầu.

Cần cấp bách đầu tư vào cơ sở hạ tầng thu gom và tái chế tại địa phương để chuyển chất thải nhựa ra khỏi bãi chôn lấp, đốt lộ thiên và môi trường biển. Thông thường, các nước nhập khẩu phế liệu nhựa vì chất lượng tốt hơn, trong khi xuất khẩu nhựa tái chế để đáp ứng nhu cầu ở nước ngoài. 

Các thị trường mới nổi như Philippines là nhà xuất khẩu ròng phế liệu nhựa vì họ thiếu năng lực tái chế trong nước và việc xuất khẩu mang lại kinh tế tốt hơn. Đây là nơi mà khu vực công và tư nhân có thể “bước vào”.

Vải tái chế từ chai nhựa. Chuyển đổi cách chúng ta sử dụng và quản lý nhựa là cấp thiết để giúp các quốc gia chuyển đổi sang nền kinh tế "vòng tròn". Ảnh: Reuters.

Cần sự mở đường cho một tương lai bền vững hơn

Các chính phủ có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển các tiêu chuẩn và chính sách để tăng cường nhu cầu đối với nhựa tái chế, tạo sân chơi cho các công ty toàn cầu và trong nước, giúp thúc đẩy nền kinh tế luân chuyển đối với nhựa. Hướng tới mục tiêu này, Nhóm Ngân hàng Thế giới đang thúc đẩy "đầu tư thông minh vào nhựa" bằng cách phát triển các công cụ kinh tế sáng tạo, tạo cơ chế khuyến khích và xác định các khoản đầu tư trên các lĩnh vực kinh tế chính có thể giảm thiểu chất thải nhựa.

Các lựa chọn chính sách bao gồm giữ các nhà sản xuất và nhập khẩu hàng nhựa chịu trách nhiệm xử lý rác thải nhựa và các công cụ kinh tế, bao gồm cả thuế, để giúp loại bỏ các mặt hàng nhựa không cần thiết. Các chính sách, tiêu chuẩn và hướng dẫn phải được hài hòa thông qua các hành động cụ thể của khu vực phù hợp với các chương trình nghị sự quốc gia.

Để tạo ra một môi trường thuận lợi, điều đặc biệt quan trọng là phải xây dựng và thực hiện các tiêu chuẩn về hàm lượng nhựa tái chế cho các sản phẩm tiêu dùng chính. Điều này có thể giúp giảm giá nhựa tái chế và nhựa nguyên sinh, đồng thời tạo ra nhu cầu thị trường địa phương đối với các sản phẩm nhựa tái chế.

Khu vực tư nhân phải là đối tác quan trọng trong việc thúc đẩy các giải pháp cho thách thức nhựa. Những đổi mới về vật liệu, công nghệ và tài chính hàng đầu, đóng góp vào giáo dục và sự tham gia, đồng thời tăng cường các nỗ lực làm sạch. 

Để thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế vòng tròn, khu vực tư nhân cần thúc đẩy các giải pháp thay thế thân thiện với môi trường cho nhựa và các mô hình kinh doanh sáng tạo để hỗ trợ tái sử dụng và tái chế. Điều này sẽ giúp các nhà đầu tư phù hợp với lợi ích của chính phủ và tạo ra giá trị từ nhựa đã qua sử dụng. Quan trọng nhất là điều đó sẽ mở đường cho một tương lai bền vững hơn.

Có thể bạn quan tâm:

► Nhật cam kết chấm dứt hỗ trợ cho các dự án điện than ở nước ngoài