Hành động trước mệnh lệnh xanh hóa

Phát triển bền vững ngày càng trở thành xu thế bao trùm trên thế giới. Kinh tế số, kinh tế tuần hoàn, tăng trưởng xanh đang là mô hình phát triển được nhiều quốc gia lựa chọn. Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo cũng ngày càng trở thành nhân tố quyết định đối với năng lực cạnh tranh của mỗi quốc gia.

Chính phủ Việt Nam đã đưa ra cam kết cùng cộng đồng quốc tế thực hiện phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26. Cần phải nhìn nhận đây là mục tiêu đầy tham vọng khi những nền kinh tế lớn như Ấn Độ cam kết một cách thận trọng là đạt Net Zero vào năm 2070, Trung Quốc đến năm 2060.

Với mục tiêu đầy quyết tâm này, chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp là xu hướng tất yếu cho sự phát triển của Việt Nam trong giai đoạn tới. Đối với doanh nghiệp Việt Nam, phát triển bền vững không còn là ý niệm nữa, mà đang bước sang giai đoạn phải làm. Việc chuyển đổi không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để xây dựng được chiến lược phát triển doanh nghiệp một cách hiệu quả nhất, gia tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường thế giới.

Doanh nghiệp nhiều lĩnh vực đã bắt tay vào kế hoạch chuyển đổi xanh như dệt may, lúa gạo, năng lượng, du lịch... và có được những kết quả tích cực ban đầu. Chẳng hạn, Việt Nam đã nhận được hơn 41 triệu USD đầu tiên (tương đương với 10,3 triệu tín chỉ carbon) từ World Bank do chuyển nhượng tín chỉ carbon rừng. Với mục tiêu đặt ra kim ngạch xuất khẩu năm 2024 đạt 44 tỉ USD, đòi hỏi các doanh nghiệp ngành dệt may chuyển trọng tâm từ phát triển nhanh sang bền vững, kinh doanh tuần hoàn.

Có thể thấy, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn và quý giá để thực hiện phát triển bền vững; đặc biệt là tập trung vào tăng trưởng xanh, lan tỏa và ứng dụng các tiến bộ khoa học công nghệ kết hợp chuyển dịch cơ cấu kinh tế, đồng thời nâng cao chất lượng tăng trưởng. Đặc biệt, một số xu hướng chính đang được doanh nghiệp vận động chuyển đổi mạnh mẽ như ESG, năng lượng tái tạo... Nếu tận dụng được thời cơ này sẽ là cơ hội để giúp Việt Nam tiếp nhận được các nguồn hỗ trợ, chính sách, công nghệ tiên tiến nhất để tạo “lối đi tắt” vào tương lai. Tuy nhiên, các áp lực về chuyển đổi phương thức phát triển, đặc biệt là cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 trong bối cảnh thiếu hụt về tài nguyên, năng lượng, trình độ phát triển khoa học, công nghệ còn thấp sẽ đặt nền kinh tế Việt Nam trước nhiều thách thức, nhất là khi thế giới có nhiều biến động cực đoan.

“Bền vững để cùng nhau mạnh mẽ hơn” là thông điệp đầy quyết tâm của nhiều doanh nghiệp trong và ngoài nước đưa ra trong năm mới với trọng tâm chuyển đổi sang các mô hình kinh doanh, sản xuất bền vững hơn.

Theo kết quả khảo sát bền vững thường niên Sustainability Survey 2023 của chúng tôi, mặc dù 99% doanh nghiệp Việt Nam đặt ra các mục tiêu về phát triển bền vững, nhưng chưa đến một nửa số doanh nghiệp (47%) đã hoặc đang triển khai các chiến lược toàn diện để hiện thực hóa cam kết.

Cuộc khảo sát cho thấy vẫn còn nhiều việc phải làm để rút ngắn khoảng cách giữa ý định  và hành động. Rất nhiều tổ chức có thể đang theo đuổi tính bền vững, nhưng vẫn thiếu một lộ trình tổng thể và đang chỉ tập trung vào các mục tiêu ngắn hạn, thay vì vạch ra một hành trình bền vững. Các lãnh đạo doanh nghiệp cần phân bổ nguồn lực hợp lý hơn, khi mà xu hướng ESG sẽ đòi hỏi rất nhiều thay đổi.

Ở quy mô khu vực, Green Action Gap (Khoảng cách Xanh) nằm ở mức 50%, tô đậm sự khác biệt giữa số công ty đã thiết lập mục tiêu bền vững (chiếm 94%) và số công ty đã triển khai kế hoạch bền vững riêng (44%). Khoảng cách này ở Việt Nam đang khá lớn, ở mức 52%, chỉ thấp hơn Hàn Quốc (58%). Khoảng cách nhỏ nhất trong khu vực khảo sát thuộc về Đài Loan (Đông Á) và Singapore (Đông Nam Á), lần lượt ở mức 37% và 38%.

Các công ty tin rằng phát triển bền vững sẽ giúp gia tăng tính đổi mới và khả năng cạnh tranh (47%), tạo ra cơ hội kinh doanh mới (42%) và nâng tầm thương hiệu (41%). Quản lý rủi ro và các quy định của Nhà nước tạo thành 5 yếu tố hàng đầu để thúc đẩy doanh nghiệp đưa ra quyết định về chiến lược bền vững.

Tuy nhiên, hơn 1/2 doanh nghiệp cho rằng sự không chắc chắn hay khó khăn về chính sách và quy định là những yếu tố chính cản trở họ đầu tư nhiều hơn nữa. Với những thách thức này, các giải pháp được đưa ra khá đa dạng như số hóa và tiết kiệm năng lượng; nỗ lực khử carbon bao gồm sử dụng thiết bị và hệ thống chiếu sáng tiết kiệm điện hoặc tối ưu hóa việc vận hành chuỗi cung ứng; công nghệ chủ yếu được các công ty sử dụng để đạt mục tiêu tiết kiệm năng lượng bao gồm xe điện, các biện pháp tiết kiệm năng lượng và tài nguyên và nguồn năng lượng tái tạo tại chỗ.

Thách thức toàn cầu hiện nay là làm sao cho chuỗi cung ứng trở nên bền vững và linh hoạt hơn.

Doanh nghiệp nên tập trung vào việc nắm bắt nguyên tắc kinh tế tuần hoàn, tận dụng các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo và blockchain để tăng cường minh bạch và truy xuất nguồn gốc cung ứng. Điều này sẽ giúp giảm tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội, đặc biệt là giảm lượng khí thải carbon.

Ngoài ra, doanh nghiệp còn có thể tối ưu hóa các khâu vận chuyển và hậu cần thông qua việc sử dụng phần mềm để lựa chọn tuyến đường và các phương thức vận chuyển thay thế như đường sắt, đường biển hoặc xe điện để giảm mức tiêu thụ nhiên liệu và khí thải.

VinFast đã áp dụng nguyên tắc chuyển từ sản xuất tuyến tính sang nền kinh tế tuần hoàn, giúp giảm chất thải và tiêu thụ tài nguyên, đồng thời ưu tiên tìm nguồn cung ứng nguyên liệu và sản phẩm từ các nhà cung cấp thể hiện trách nhiệm môi trường.

Tại Vingroup và VinFast, chúng tôi nhận thấy tầm quan trọng của việc giáo dục và đào tạo nhân viên về các thực hành bền vững và khuyến khích họ áp dụng những hành vi thân thiện với môi trường ngay tại nơi làm việc. Đặc biệt, tại VinFast, chúng tôi đã triển khai Khung phát triển bền vững (ESG) phù hợp với Sáng kiến báo cáo toàn cầu (GRI) để đào tạo cho nhân sự các cấp, đồng thời tuân thủ các Mục tiêu phát triển bền vững của Liên Hiệp Quốc (UNSDGs), có chiến lược dài hạn.

VinFast đặt tầm nhìn về một tương lai bền vững cho toàn cầu với sự đóng góp của phương tiện di chuyển xanh, sạch và an toàn. Tại Hội nghị COP26, VinFast đã cam kết dừng bán xe động cơ đốt trong trước năm 2035 và hiện tại chúng tôi tự hào vì đã đạt được cột mốc quan trọng này sớm hơn rất nhiều so với dự định. Cũng tại COP26, VinFast đã tham gia Tuyên bố Phát triển phương tiện giao thông không phát thải (ZEV), cam kết đạt mức Net Zero vào năm 2040 (sớm hơn 10 năm so với mục tiêu COP26 về mức không khí thải vào năm 2050).

Là một trong những tập đoàn dược phẩm phát minh hàng đầu thế giới với mục tiêu “Theo đuổi sự kỳ diệu của khoa học để cải thiện cuộc sống của mọi người”, một trong những sứ mệnh của Sanofi là đồng hành cùng cộng đồng vượt qua những vấn đề cấp bách trong y tế nói riêng và phát triển bền vững nói chung. Việt Nam được Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá là điểm sáng về thực hiện các Mục tiêu Thiên niên kỷ trong lĩnh vực y tế. Tuy nhiên, Việt Nam phải đối mặt với nhiều thách thức trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe của người dân. Vì vậy, chúng tôi mong muốn cùng ngành y tế của Việt Nam giải quyết các thách thức này trong nỗ lực xây dựng một nền y tế bền vững, trong đó có mục tiêu Việt Nam phấn đấu trở thành trung tâm sản xuất dược phẩm giá trị cao trong khu vực.

Phát triển bền vững hoặc chuyển đổi xanh trên nền tảng tiêu chuẩn ESG đã và đang trở thành một trong những xu hướng chính cho các doanh nghiệp trên toàn thế giới. Không nằm ngoài xu hướng này, ngành dược phẩm trên thế giới cũng như tại Việt Nam cũng đang dần chuyển mình để thích ứng với xu hướng phát triển xanh và bền vững.

Chiến lược ESG tại Sanofi Việt Nam trải dài qua nhiều hoạt động đa dạng, nhưng nhìn chung dựa trên 3 nỗ lực chính. Một là thu hẹp khoảng cách niềm tin trong chăm sóc sức khỏe, góp phần nâng cao chất lượng sống, đặc biệt là đối với các tập thể, cộng đồng yếu thế.

Hai là tiếp tục nỗ lực để gia tăng khả năng tiếp cận những giải pháp chăm sóc sức khỏe tiên tiến, chất lượng cho người dân Việt Nam; Tiếp tục tập trung vào nghiên cứu và phát triển để phát minh ra giải pháp cho những căn bệnh và nhu cầu sức khỏe chưa được đáp ứng. Và cuối cùng là giảm thiểu tác động đến môi trường, hướng đến mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2025 thông qua hàng loạt giải pháp thiết thực.

Thế giới sau đại dịch càng nhận thấy tầm quan trọng của các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG) trong nền kinh tế. Tại VinaCapital, chúng tôi tin rằng quản lý rủi ro liên quan đến ESG là rất quan trọng trong quá trình phục hồi của doanh nghiệp và là điều bắt buộc đối với các doanh nghiệp mong muốn phát triển bền vững. Trong năm 2024, FDI và thương mại quốc tế sẽ tiếp tục thúc đẩy tăng trưởng kinh tế Việt Nam. Cần lưu ý rằng các công ty và nhà đầu tư nước ngoài luôn ưu tiên hợp tác với các doanh nghiệp địa phương có cùng tầm nhìn về các giá trị bền vững dài hạn. Doanh nghiệp cần nhận ra rằng ESG không chỉ là lựa chọn, mà sẽ là bắt buộc nếu muốn nhận được vốn từ các nhà đầu tư nước ngoài hoặc xuất khẩu.

Việt Nam đang rất nỗ lực triển khai các giải pháp để xanh hóa nền kinh tế nhằm hiện thực hóa cam kết trung hòa phát thải vào năm 2050. Hiện nay, cũng có nhiều công ty sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo như năng lượng mặt trời, năng lượng gió... Tuy nhiên, doanh nghiệp cần đẩy mạnh sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên, nguyên liệu, vật liệu, kể cả các nguyên vật liệu đã qua sử dụng nhằm hạn chế tối đa chất thải ra môi trường, tạo tiền đề cho nền sản xuất tuần hoàn không chất thải.

Doanh nghiệp cần phải hiểu rõ việc tăng trưởng xanh là xu hướng, để ngay từ bây giờ có các chiến lược xanh hóa hoạt động kinh doanh, đồng thời đổi mới công nghệ theo hướng thân thiện với môi trường và tăng cường môi trường xã hội và quản trị, nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh và hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Bằng việc tự động hóa, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ 4.0 một cách mẫu mực trong sản xuất nông nghiệp và chế biến, cùng khoa học quản trị theo chuỗi, Tập đoàn TH đã xây dựng một mô hình nông nghiệp điển hình gắn với phát triển bền vững, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, dẫn lối, định hình cho nền nông nghiệp công nghệ cao ở Nghệ An nói riêng và cả nước nói chung. Tập đoàn TH là thành viên sáng lập của Liên minh Tái chế bao bì Việt Nam (PRO Vietnam), Liên minh doanh nghiệp vì Môi trường Việt Nam (VB4E), và tham gia tích cực vào liên minh các nhà bán lẻ giảm thiểu rác thải nhựa…

 Doanh nghiệp triển khai nhiều giải pháp thúc đẩy thu gom, tái chế vỏ hộp như thay thế hoàn toàn túi nilon sang túi sinh học thân thiện với môi trường. TH cũng là doanh nghiệp sữa đầu tiên và duy nhất ứng dụng giải pháp thìa sữa chua từ nguyên liệu thân thiện hơn với môi trường, và giảm cung ứng 50% (tiến tới giảm 100%) số lượng thìa sữa chua đi kèm để khuyến khích khách hàng dùng thìa tại nhà hoặc sử dụng thìa dùng nhiều lần, hạn chế rác thải nhựa dùng một lần... Một phần doanh thu từ bán túi canvas được sử dụng để tài trợ hiệu quả cho các dự án bảo tồn đa dạng sinh học cùng tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế…

Các giải pháp đồng bộ khác trong sản xuất ứng dụng công nghệ cao như bỏ màng co plastic nắp chai, giảm khối lượng chai nhựa, giảm độ dày nhãn mác nhựa… của Tập đoàn được đánh giá đạt hiệu quả giảm phát thải hàng đầu Việt Nam khi giúp giảm hàng ngàn tấn nhựa mỗi năm. Công nghệ giảm khối lượng và giảm độ dày nhãn mác nhựa mà TH ứng dụng, đến nay được đánh giá là tiên phong, chưa có doanh nghiệp nào khác làm được.

Bên cạnh đó, hệ thống điện mặt trời tại các trang trại, nhà máy của TH trên cả nước được triển khai từ năm 2020, mỗi năm sản xuất khoảng 7 triệu kWh, tương đương giảm phát thải khoảng 4.500-5.000 tấn khí CO2, đáp ứng gần 10% tổng lượng điện tiêu thụ nội bộ. TH dự kiến tăng sản lượng điện mặt trời trong các năm tới, tiến tới đáp ứng 15% tổng lượng điện tiêu thụ.

Tương lai sẽ còn nhiều đổi thay, bất định, nhưng phát triển bền vững là cam kết mà TH kiên tâm theo đuổi trong suốt quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Chúng tôi quyết gìn giữ, bảo vệ môi trường sinh thái, sự đa dạng của tự nhiên, nhằm mang lại những sản phẩm tốt nhất từ những đồng đất mà chúng tôi đặt chân tới. Đó là những ly sữa tươi sạch chất lượng quốc tế, là những sản phẩm đồ uống tốt cho sức khỏe, là những thảo dược được hồi sinh dưới tán rừng, là những sản phẩm thực phẩm tươi, ngon, bổ dưỡng… Đó là những sản phẩm, dịch vụ mang lại “hạnh phúc đích thực” cho con người, thiên nhiên, không chỉ cho hiện tại, mà còn cho thế hệ tương lai vững bền về sau.

Riêng năm 2023 Việt Nam chỉ có 14 tòa nhà văn phòng xanh. Nếu so với các nước trong khu vực, con số này khá khiêm tốn. Một nguyên nhân khiến số lượng dự án đạt chứng nhận xanh ở Việt Nam còn thấp là chi phí cao.

Chi phí xây dựng công trình xanh có thể cao hơn từ 2-5% so với các dự án không được chứng nhận. Tuy nhiên, trong vòng 5 năm đi vào hoạt động, chủ đầu tư sẽ có thể lấy lại khoản đầu tư tăng thêm đó. Điều này phù hợp với những phát hiện của Knight Frank Việt Nam, khi giá cho thuê ở các tòa nhà xanh tại khu trung tâm cao hơn 16% so với các tòa nhà không xanh trong quý III/2022.

Theo xu hướng toàn cầu, nhu cầu thuê tòa nhà xanh ở Việt Nam ngày càng tăng do đây hiện là điều kiện tiên quyết đối với các công ty đa quốc gia. Việc phát triển dự án được công nhận về môi trường ít tốn kém hơn chúng ta nghĩ. Các công trình xanh được xây dựng với vật liệu thân thiện môi trường sẽ ít tốn kém hơn và bền hơn trong dài hạn. Nhu cầu tiêu thụ điện ở Việt Nam ngày càng tăng khiến người dân thích sở hữu hay sử dụng bất động sản ít tiêu tốn năng lượng và nước hơn. Khi đó, giá bất động sản bền vững sẽ tăng.

Hiện nay, các yếu tố môi trường và ý thức bảo vệ sức khỏe được chú trọng nhiều hơn trong các dự án bất động sản, từ bất động sản nhà ở với Keppel đạt chứng chỉ Green Mark, đến bất động sản nghỉ dưỡng với Banyan Tree và Wink Hotels đạt chứng chỉ LEED và cuối cùng là bất động sản công nghiệp với nhà kho và nhà xưởng xây sẵn xanh từ CORE5, Deep C, Emergent, LOGOS...

Vì những lợi ích này, Chính phủ Việt Nam có cơ chế khuyến khích doanh nghiệp tuân thủ nguyên tắc phát triển bền vững như các nước đang làm, như giảm thuế, rút ngắn quy trình phê duyệt xây dựng.