Bước nhảy của năng lượng xanh

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) phân tích để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050, cần phải triển khai nhanh chóng hơn nữa các công nghệ hiện có cũng như sử dụng rộng rãi các công nghệ chưa có trên thị trường. Có lẽ điều này giải thích cho sự phát triển nhanh chóng của những startup năng lượng sạch, trong đó có Alternō.

Chỉ mất chưa đến nửa năm để pin cát của Alternō đi từ ý tưởng đến mẫu thử nghiệm đầu tiên. Họ nhanh chóng được thị trường chấp nhận khi sản phẩm thương mại chính thức được lắp đặt chỉ sau đó 3 tháng. 18 tháng kể từ khi thành lập, sản phẩm công nghiệp đầu tiên, một cục pin có kích thước 2x2x2,75 m được vận hành tại một trong những nhà máy của PepsiCo, kết quả từ việc chiến thắng trong cuộc thi APAC Greenhouse Accelerator.

Tại xưởng sản xuất ở thành phố Thủ Đức, 1 trong 2 nhà sáng lập kiêm CEO của Alternō, ông Hồ Việt Hải, đã trò chuyện với NCĐT về duyên may của họ và dự đoán của ông về tương lai của ngành năng lượng.

Alternō đã huy động được 1,5 triệu USD trong vòng gọi vốn đầu tiên. Startup cũng vừa nhận được 100.000 USD tiền thưởng từ cuộc thi APAC Greenhouse Accelerator. Chiến  thắng cuộc thi có ý nghĩa như thế nào với Alternō?

Điểm sáng của chương trình là giúp chúng tôi hiểu và thực sự đi qua các bước để áp dụng một giải pháp ngoại lai như pin cát vào quy trình của những công ty đa quốc gia như PepsiCo. Hệ thống lưu trữ năng lượng nhiệt dạng “plug-and-play” của Alternō gần đây đã hoàn thành giai đoạn thử nghiệm tại nhà máy chế biến thực phẩm của PepsiCo ở Việt Nam, áp dụng vào quy trình sấy viên. Hiện PepsiCo đang tiến hành thử nghiệm ứng dụng hệ thống này vào quá trình gia nhiệt dầu để đánh giá thêm tiềm năng của nó. Một thay đổi nhỏ trong quy trình đều được xét duyệt rất kỹ. Nhờ việc lắp đặt cục pin công nghiệp đầu tiên tại nhà máy phía Bắc của PepsiCo, chúng tôi biết được làm thế nào để tính toán tác động của việc lắp đặt sản phẩm trong khu vực nhà máy này ảnh hưởng gì đến quy trình hiện tại, đến quy trình sản xuất, đến an toàn lao động hay an toàn cháy nổ.

Tôi nghĩ yếu tố làm nên chiến thắng của Alternō trong cuộc thi là tốc độ triển khai nhanh, phù hợp với mục tiêu giảm phát thải 50% vào năm 2030 của PepsiCo, vốn có hơn 150 nhà máy trên khắp châu Á và giải pháp của chúng tôi là duy nhất. Trong số 10 đội của khu vực châu Á - Thái Bình Dương, chúng tôi may mắn là đội đầu tiên có sản phẩm triển khai tại nhà máy.

Với sản phẩm được lắp đặt tại nhà máy công nghiệp đầu tiên, chúng tôi đã có thể nói chuyện và có thêm những khách hàng công nghiệp mới. Đặc biệt, với khách hàng có tên tuổi, chúng tôi có thể tiếp cận nguồn vốn xanh từ các ngân hàng và tổ chức tài chính.

Kế hoạch mở rộng thị trường của Alternō như thế nào? 

Chúng tôi sẽ không chỉ xuất sang Đông Nam Á mà còn mở rộng thị trường đến toàn bộ châu Á, châu Phi và Nam Mỹ, những nơi có lượng phát thải lớn. Chúng tôi đặt mục tiêu lớn là đến năm 2030 giảm được 100 triệu tấn carbon cho khách hàng của mình ở các thị trường.

Những nhà đầu tư của chúng tôi có mạng lưới khá dày. Để tối ưu chi phí, chúng tôi sẽ thiết lập cơ sở sản xuất tại các thị trường này thay vì chỉ xuất khẩu từ Việt Nam. Hiện tại, Alternō đang phát triển các phiên bản công nghiệp của pin cát với công suất lớn, từ 250 kWh đến 1,8 MW (container 20 feet) với giá bán 20.000 USD cho pin nhỏ nhất và 80.000 USD cho pin lớn nhất. Tùy theo loại nhiên liệu mà khách hàng đang sử dụng, lượng carbon tiết giảm sẽ khác nhau và thời gian hoàn vốn dao động từ 4-7 năm.

Vì pin năng lượng mặt trời chiếm 80% giá vốn, nếu khách hàng đã lắp đặt sẵn pin năng lượng mặt trời thì chi phí sẽ thấp hơn. Chúng tôi hy vọng đến năm 2026 sẽ hòa vốn. Trở ngại lớn nhất là doanh nghiệp ngại bỏ chi phí ban đầu. Để giải quyết bài toán này, chúng tôi triển khai mô hình cho thuê thiết bị để giảm gánh nặng đầu tư. Cát chiếm tỉ trọng lớn trong khối lượng của cục pin, nhưng có ưu điểm là cát nào cũng có thể sử dụng cho pin. Vì vậy, chúng tôi chỉ xuất phần bên ngoài của cục pin và khi đến địa điểm của người dùng thì lấy cát ngay tại địa phương. 

Có vẻ sản phẩm của Alternō dễ bị bắt chước. Vậy có rào cản gì để ngăn chặn đối thủ gia nhập thị trường không?

Cốt lõi của Alternō là đội ngũ, chứ chúng tôi chưa bao giờ xây dựng cục pin. Pin chỉ là sản phẩm phái sinh. Chúng tôi làm một việc là tập hợp đội ngũ, một hệ sinh thái. Đến giai đoạn này, chúng tôi nghĩ đã xây dựng được một nền móng khá chắc chắn.
 
Ông có nhiều kinh nghiệm khởi nghiệp trước đây. Ông rút ra bài học gì từ chúng?

Tôi nghĩ tính thời điểm rất quan trọng. Chúng tôi ra đời đúng lúc Chính phủ Việt Nam đang đẩy mạnh Net Zero, tại châu Âu thì liên tiếp phê chuẩn 2 đạo luật về carbon. Từ sau đó, gần như chúng tôi không phải đi tìm khách hàng, mà họ tự tìm đến chúng tôi. Nếu đi sớm một xíu có thể chúng tôi đã chết rồi, còn đi trễ thì người khác đã làm mất. Bài học lớn nhất mà tôi học được là nếu mình thấy bán hàng khó quá, nghĩa là sản phẩm chưa phù hợp với thị trường. Khi xây dựng được một sản phẩm phù hợp, chắc chắn sẽ bán được hàng dễ dàng. 

Ông hình dung tương lai của lưu trữ năng lượng như thế nào? Pin cát của Altenō sẽ đóng vai trò gì trong việc định hình tương lai này? 

Sẽ phải là lưu trữ năng lượng phi tập trung. Các hệ thống truyền tải điện do một quốc gia đầu tư sẽ rất dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai. Một khi có rủi ro hệ thống cắt điện thì sẽ phát sinh yêu cầu về tự chủ năng lượng tại mỗi khu vực. Ở những nước phát triển, người ta đã bắt đầu làm microgrid  (lưới điện siêu nhỏ). Còn tại Việt Nam, một số khu công nghiệp tự chủ lắp đặt một hệ thống năng lượng tái tạo riêng, tự cung tự cấp.
Về khả năng đạt được Net Zero vào năm 2050, tôi nghĩ cần đến một phép màu. Từ đây đến đó, mỗi người phải đóng góp một chút, phải nỗ lực để tranh thủ thời gian cho người khác. Chúng tôi hay gọi mình là người mua thời gian để người khác tìm ra câu trả lời.

52% nhu cầu năng lượng của thế giới tập trung vào nhiệt năng và sử dụng hệ thống không được điện khí hóa. Những hệ thống này được đầu tư gần đây thôi. Để thay thế hết hệ thống đó bằng điện khí hóa cần khoản chi phí khổng lồ. Chúng tôi tập trung việc giảm carbon cho những hệ thống không được điện khí hóa, hiện đang tồn tại ở rất nhiều nhà máy trên toàn thế giới.