Xuất khẩu gần 4 tỉ USD, rau quả tìm đột phá với "tam nông, 6 nhà"

Mô hình chuỗi giá trị 

Nước ta phải chuyển từ tư duy nông nghiệp đơn thuần sang kinh tế nông nghiệp và hội nhập sâu rộng, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhận định như vậy tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 7 khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn (Tam nông), hôm 27.11.

Nghị quyết 26 đi vào thực hiện với chương trình hành động gồm 3 chương trình mục tiêu quốc gia, 9 đề án quy hoạch và 36 đề án chuyên ngành, được thực hiện nghiêm túc, đạt nhiều kết quả mang tính đột phá, cải thiện rõ rệt đời sống của đa số nông dân.

Thực hiện Nghị quyết này, Viện Kinh tế Nông nghiệp Hữu cơ đã nghiên cứu và áp dụng thành công bước đầu chuỗi giá trị ngành rau củ quả giúp phát triển thị trường hàng hóa nông sản Việt Nam, mô hình kinh tế nông nghiệp hiệu quả theo đúng chủ trương Tam nông.

Chuỗi giá trị ngành rau củ quả, tiếp cận từ nhu cầu thị trường làm mục tiêu cao nhất nhằm xây dựng một đường lối phát triển bền vững cho ngành nông nghiệp, giúp nông dân làm giàu và nhà đầu tư thịnh vượng từ nông nghiệp.

Chuỗi giá trị ngành rau củ quả được thực hiện với sự liên kết của 6 nhà: Nhà nông, Nhà nước, nhà đầu tư, nhà băng, nhà khoa học, nhà phân phối. Trong đó, nhà máy chế biến rau củ quả công nghệ cao do Lavifood đầu tư là đơn vị dẫn dắt chuỗi, là mắt xích quan trọng tiếp cận với thị trường tiêu thụ toàn cầu, áp dụng các tiêu chuẩn tiên tiến của thế giới để định hình quy chuẩn sản xuất trong các khâu tiếp theo.

Các yếu tố công nghệ cao, các mô hình sản xuất, các mô hình dịch vụ hỗ trợ cho  nông nghiệp, người nông được phát triển một cách đồng bộ và đầu tư chiều sâu, gắn với chuỗi giá trị trong nước cũng như thị trường quốc tế.

Hiện nay mô hình chuỗi giá trị này đang được Viện Kinh tế Nông nghiệp Hữu cơ thực hiện, đã chọn Tây Ninh làm mô hình thí điểm đầu tiên với mô hình nhà máy chế biến rau củ quả công nghệ cao Tanifood do Công ty Cổ phần Lavifood đầu tư trên diện tích gần 15 hecta với tổng số vốn đầu tư lên đến 1.780 tỷ đồng.

Mô hình chuỗi giá trị ngành rau củ quả được kỳ vọng mang lại thu nhập cho người nông dân của Tây Ninh tham gia chuỗi giá trị này sẽ được nâng lên cao đáng kể, từ 0,26 USD/m2 lên 3,6 USD/m20, và không còn chịu cảnh được mùa mất giá.

Tuy nhiên, những liên kết tạo chuỗi giá trị ngành như mô hình chuỗi giá trị ngành rau củ quả được thực hiện trong 10 năm qua không nhiều.

Trong khi đó, sự kết nối nhà nông, nhà khoa học, nhà kinh doanh và Nhà nước mang lại hiệu quả chưa cao, một trong những nguyên nhân dẫn đến những tồn tại, yếu kém trong quá trình thực hiện Nghị quyết 26.

Những trở ngại chính

Trưởng ban Kinh tế Trung ương, ông Nguyễn Văn Bình, đã lo rằng, đến năm 2020, một số mục tiêu do Nghị quyết đề ra có khả năng không đạt nếu không có những giải pháp đột phá và sự chỉ đạo quyết liệt, kịp thời.

Theo báo cáo tại hội nghị này, trong thập niên vừa qua, đầu tư cho nông nghiệp còn khá thấp. Số dân làm nông nghiệp còn khá cao. Số doanh nghiệp trực tiếp đầu tư sản xuất nông nghiệp chỉ chiểm khoảng 1% tổng số doanh nghiệp, với 7.600 doanh nghiệp, trong đó đa phần là doanh nghiệp có quy mô nhỏ và siêu nhỏ.

Việc áp dụng tiến bộ khoa học trong nông nghiệp nhìn chung còn yếu, công nghệ lạc hậu, tỉ lệ giá trị chất xám trong giá thành sản phẩm nông nghiệp chưa cao, dẫn đến 90% hàng nông sản Việt Nam là xuất nguyên liệu thô, chưa qua chế biến, tỉ lệ thải loại ở mức cao.

Việc huy động vốn, tiếp cận với các dịch vụ tín dụng, ngân hàng còn hạn chế, chi phí vốn còn cao. Khoảng 1/2 số hộ gia đình nông thôn vẫn không thể tiếp cận các dịch vụ ngân hàng và tín dụng phi chính thức, tín dụng "đen”, vẫn xuất hiện ở nhiều vùng nông thôn.

Luật Đất đai năm 2013 có những tác động tích cực, tuy nhiên chính sách giao đất bình quân khiến đất nông nghiệp trở nên manh mún, quy mô nhỏ, khó có thể cơ giới hóa, hiện đại hóa và tiến hành thực hiện nền sản xuất lớn, quy mô trang trại của hộ gia đình Việt Nam vào loại nhỏ nhất ở Đông Nam Á và trên thể giới.

Canh tác quy mô nhỏ, manh mún và phân tán vẫn còn phổ biến, trung bình 0,18 ha/thửa đất và 2,5 thửa đất/hộ gia đình. Dịch vụ phát triển chưa đủ mạnh để thu hút khu vực nông nghiệp chuyển dịch nhanh hơn.

Thay đổi thực trạng này, Thủ tướng đề nghị Ban Kinh tế Trung ương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì nghiên cứu, tiếp thu các ý kiến tại Hội nghị để cùng Ban Chỉ đạo tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 26 hoàn thiện báo cáo tổng kết, đồng thời chủ động xây dựng dự thảo Nghị quyết về tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các chủ trương, giải pháp về phát triển nông nghiệp, nông thôn và nông dân đến năm 2020, giai đoạn tới năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, trình Bộ Chính trị xem xét trong tháng 12.2018.