Vốn FDI cao kỷ lục nhưng sự lan tỏa và giá trị gia tăng hạn chế

IFC, thành viên của Nhóm Ngân hàng Thế giới, đang hỗ trợ Việt Nam đón đầu và tận dụng các cơ hội thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) thế hệ mới nhằm duy trì tốc độ phát triển kinh tế cao, nâng cao năng lực cạnh tranh và và thúc đẩy sự thịnh vượng.

Báo cáo Các Khuyến nghị về Chiến lược và Định hướng thu hút FDI Thế hệ Mới 2020-2030 của Việt Nam, được IFC và Bộ Kế hoạch và Đầu tư giới thiệu hôm 9.7.2018 tại Hà Nội, cung cấp các phát hiện và khuyến nghị tham khảo cho chính phủ xây dựng định hướng thu hút FDI thế hệ mới, một nội dung căn bản của các tài liệu chiến lược như Chiến lược Phát triển Kinh tế - Xã hội (2021-2030).

Mặc dù các chính sách mở cửa đầu tư và thương mại đã mang lại sự gia tăng các dòng vốn FDI, tạo thêm nhiều việc làm và đa dạng hóa xuất khẩu, đặc biệt trong thập kỷ vừa qua dòng vốn FDI vào Việt Nam đã tăng gấp khoảng 10 lần, vượt qua hầu hết các đối thủ cạnh tranh trong khu vực 

Báo cáo mới này được thực hiện với nhận thức ngày càng rõ nét rằng Việt Nam cần thực hiện các cải cách mang tính đột phá nhằm cạnh tranh thu hút các dòng vốn FDI có chất lượng hơn.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ông Vũ Đại Thắng, cho rằng, dòng vốn FDI đạt mức cao kỷ lục song hiệu ứng lan tỏa và các giá trị gia tăng mà dòng vốn này mang lại còn khá hạn chế.

“Chúng tôi tin rằng các khuyến nghị được nêu ra hôm nay sẽ đặt nền tảng cho một cách tiếp cận mới ở cấp quốc gia về FDI và góp phần vào việc đạt được các mục tiêu phát triển của đất nước”, ông Thắng nói.

Báo cáo này tập trung giải quyết các phát hiện gần đây về FDI đổ vào Việt Nam chủ yếu bắt nguồn từ các yếu tố như chi phí lao động thấp và cơ chế ưu đãi lớn.

Các nhà đầu tư đã xác định rằng việc thiếu lao động có kỹ năng là một rào cản đối với tăng trưởng, trong khi việc thiếu các chuỗi cung ứng tích hợp tại địa phương, khan hiếm các nhà cung ứng trong nước có chất lượng và các chính sách hiệu quả nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp địa phương càng làm giảm năng lực cạnh tranh của các công ty.

“Giải quyết được các vấn đề trên sẽ giúp chính phủ có khả năng đón đầu và tận dụng được nhiều cơ hội hơn nữa cho Việt Nam” Giám đốc Quốc gia IFC phụ trách Việt Nam, Campuchia và CHDCND Lào, ông Kyle Kelhofe, cho biết.

Theo ông Kyle Kelhofer, phân tích chính của báo cáo tập trung vào việc rà soát kỹ lưỡng các lĩnh vực ưu tiên tiềm năng, nhằm xác định các ngành, đi kèm các điều kiện cần thiết, sẽ mang lại cơ hội cạnh tranh tốt nhất cho Việt Nam trong việc thu hút đầu tư (cả FDI và đầu tư trong nước), từ đó tạo ra nhiều việc làm tốt hơn và tăng tỷ lệ cung ứng từ các doanh nghiệp địa phương.  

Với một khảo sát định tính cùng các buổi tham vấn với các bên có liên quan về chiến lược FDI, báo cáo này đã khuyến nghị 8 đề xuất cải cách mang tính đột phá.

Một trong những ưu tiên hàng đầu là triển khai các chính sách cụ thể nhằm tăng cường liên kết chuỗi giá trị và hiệu ứng lan toả nhờ FDI, với trọng tâm là liên kết chuỗi giá trị và các chương trình phát triển nhà cung ứng có mục tiêu.

Để giải quyết các thách thức và nắm bắt các cơ hội của Cách mạng Công nghiệp 4.0, Việt Nam phải nỗ lực xây dựng môi trường kinh doanh phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp trong kỷ nguyên công nghệ số. Thay vì “nỗ lực bắt kịp”, quá trình tái khởi động này phải đem lại môi trường đầu tư ưu việt cùng các trải nghiệm vận hành với các giải pháp số/trực tuyến cạnh tranh được với đối thủ khác trong khu vực.

IFC cũng đưa ra một loạt các khuyến nghị khác. Đặc biệt, trên tất cả là cần thành lập một cơ quan quản lý đầu tư nước ngoài thế hệ mới với đầy đủ thẩm quyền, chức năng, cơ cấu và ngân sách nhằm đảm bảo thực hiện hiệu quả các khuyến nghị nêu trên.