Vấp ngã vì "thiên nga đen"

... Ở những ngày tháng giá cổ phiếu ngân hàng rớt điểm, không ai có thể biết cuộc khủng hoảng tàichính thế giới đã cận kề và chứng khoán mới chỉ ở giai đoạn đầu của một thời kỳ suy thoái khắcnghiệt, kéo dài. Để làm an lòng cổ đông, các ngân hàng nhỏ phải đạt mức tăng trưởng bằng mọi cách,trong đó cách phổ biến là phát triển tín dụng. Tín dụng của nhiều ngân hàng đô thị mới chân ướtchân ráo mở chi nhánh, hoặc di chuyển hội sở về TPHCM, ra Hà Nội tăng 40-50%/năm. Một phần khôngnhỏ tín dụng chảy vào bất động sản.

Sau khi có chính sách kích cầu năm 2009, tín dụng bứt phá mạnh mẽ không kém bao nhiêu so vớinhững năm 2006-2007. Năm tiếp theo lạm phát bùng phát dữ dội, tiền tệ bị thắt chặt. Thanh khoản cácngân hàng nhỏ bị lay động. Tiền cho vay không thu hồi kịp vì bất động sản gặp khó khăn. Để giảiquyết thanh khoản, các ngân hàng chỉ còn cách nâng lãi suất tiết kiệm nhằm tìm nguồn huy động trongdân cư.

Sự cộng hưởng từ vàng

Thanh khoản sẽ không biến thành hòn than nóng đỏ hay ít nhất nó cũng không lan rộng trong hệthống ngân hàng nếu không có sự xuất hiện của yếu tố vàng. Những "lỗ hổng chết người" trong chínhsách quản lý kinh doanh vàng từ việc cho mở tài khoản vàng nước ngoài đến lập sàn vàng đã trực tiếpgây nên những "cơn sốt" thứ kim loại quý này. Và như một sự rung lắc mang tính dây chuyền, biếnđộng giá vàng đã tác động đến tỷ giá. "Cơn sốt" vàng cộng hưởng "cơn sốt" ngoại tệ!

... Không chỉ BIDV, một số ngân hàng vốn có truyền thống giao dịch mạnh trên thị trường liên ngânhàng và là nơi cung ứng vốn cho các ngân hàng nhỏ đang nguy kịch thanh khoản cũng tạm ngưng giaodịch, như Vietcombank, ACB. Một kênh vốn bị tắc! Không thể trách cứ các tổ chức tín dụng trên vìtrong lúc "nước sôi lửa bỏng" ai cũng phải thủ thế, lo cho mình trước đã.

Lãi suất tiết kiệm vượt trần quy định xảy ra ban đầu ở một số ngân hàng, nhanh chóng lan ranhiều nơi. Chuyện lách luật để trả thêm lãi cho người gửi thiên biến vạn hóa dưới nhiều hìnhthức.

Đáng nói hơn khi thiếu vốn, các ngân hàng nhỏ đã không trả các khoản vay liên ngân hàng đúnghạn. Lần đầu tiên trong lịch sử ngành ngân hàng Việt Nam, nợ quá hạn cập bến liên ngân hàng! Kể từđó, chuyện có một không hai đã diễn ra và sau này trở thành luật bất thành văn: vay tiền liên ngânhàng cũng phải có tài sản thế chấp. Một số ngân hàng thế chấp ngoại tệ, vàng để vay tiền đồng. Cóngân hàng nhỏ đề nghị các thành viên liên ngân hàng khác cho họ vay đồng nội tệ trên cơ sở thế chấphồ sơ vay vốn của khách hàng (những khách hàng có độ tin cậy và uy tín cao), nhưng bị từ chối.

"Thiên nga đen"

Trong vòng 3-4 năm, tỷ lệ huy động vốn của ACB lúc đỉnh cao chiếm 10,4% tổng vốn huy độngtoàn ngành. Mặc dù lãi suất tiết kiệm luôn thấp hơn một số ngân hàng, vốn huy động của ACB duy trì mức caotrong thời gian dài. Thay vì đẩy tín dụng, ACB dành một tỷ lệ vốn lớn kinh doanh liên ngân hàng.Khi việc chây ì trả nợ dẫn đến nợ xấu liên ngân hàng xảy ra, ACB gặp khó khăn. Đầu ra cho dòng vốnbị thu hẹp.

...Việc ủy thác cho nhân viên ACB gửi tiền dưới hình thức tiết kiệm vào các ngân hàng khác đượctính đến và thực hiện. Hàng chục ngàn tỉ đồng đã được gửi ở nhiều ngân hàng mà không có vấn đề gìcho đến khi "không may" "đụng" phải "thiên nga đen" Huyền Như thuộc "họ thiên nga" VietinBank.Trước năm 2011, điều lệ của ACB và quy định pháp luật cho phép thực hiện nghiệp vụ này.

Có thể hiện nay nhìn dưới góc độ an toàn, mang tiền huy động đi gửi ở ngân hàng khác là khôngphù hợp với nguyên tắc kinh doanh ngân hàng nói chung, nhưng đặt trong bối cảnh những năm2009-2011, hành động mang tính nhất thời của ACB đã ít nhiều làm luân chuyển vòng quay vốn và sansẻ thanh khoản, phân bổ lại thanh khoản cho không ít ngân hàng.

Nhìn rộng ra, chính sách thắt chặt tiền tệ đã áp dụng cho mọi ngân hàng mà không tính đến thanhkhoản của từng ngân hàng hay ít nhất là thanh khoản của từng nhóm tổ chức tín dụng đã làm nảy sinhnhững biến tướng đưa tiền cho nhân viên đi gửi vào ngân hàng khác và ở đó chực chờ là các con thiênnga đen như Huyền Như.