Thị trường gạo thế giới bị xáo trộn do Trung Quốc tăng nhập khẩu

Nhiều thập kỷ trước, với sự bùng nổ của ngành sản xuất lúa gạo cho phép Trung Quốc là một nước xuất khẩu ròng mặt hàng này. Tuy nhiên, quốc gia tiêu thụ gạo lớn nhất thế giới này hiện đã trở thành một nước nhập khẩu ròng lớn.

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp Mỹ, Trung Quốc nhập khẩu kỷ lục 2,6 triệu tấn gạo trong năm 2012, tiếp nối xu hướng của năm 2011 khi nước này nhập 575.000 tấn gạo. Trong khi đó, trong vòng 50 năm về trước, Trung Quốc chỉ có 4 năm nhập khẩu ròng mặt hàng này.

Động thái này đã gây ra nhiều băn khoăn và tranh cãi trong nội bộ ngành lúa gạo thế giới về nguyên nhân đằng sau việc Trung Quốc bất ngờ nhập một lượng gạo lớn, đồng thời tìm hiểu tác động của nó đối với giá gạo và nền kinh tế thế giới.

Một số chuyên gia tin rằng, Trung Quốc nhập gạo để phục vụ nhu cầu gia tăng mạnh của người dân nước này. Họ cho biết, dù Trung Quốc liên tục đẩy mạnh sản lượng trong vòng 9 năm qua nhưng vẫn không đủ gạo phục vụ cho người dân. Nếu nhận định này là chính xác, việc Trung Quốc nhập gạo có thể là sự khởi đầu cho một bước chuyển lớn và kéo dài trên thị trường gạo toàn cầu.

Điều này sẽ làm dấy lên lo ngại liệu nguồn cung gạo thặng dư của các quốc gia khác trên thế giới có đủ để cung cấp cho lượng gạo thiếu hụt tại Trung Quốc hay không, và việc này sẽ kéo giá gạo leo thang.

Một số chuyên gia khác cho rằng, nguyên nhân của việc Trung Quốc nhập khẩu gạo đơn giản là do giá gạo nước này cao hơn nhiều so với thế giới. Chênh lệnh giá này tạo ra một cơ hội làm ăn tốt cho các thương nhân Trung Quốc nhập khẩu gạo giá rẻ hơn từ Việt Nam, Pakistan và Ấn Độ và bán lại trong nước với giá cao hơn. Hồi tháng 12/2012, thương nhân cho biết, gạo Việt Nam có giá khoảng 410 USD/tấn, trong khi loại gạo tương tự tại Trung Quốc được bán với giá 635 USD/tấn.

Thomas Pugh, chuyên gia về hàng hóa tại hãng nghiên cứu Capital Economics có trụ sở tại London, nhận định, thị trường gạo Trung Quốc hiện chia hai phần, nông dân Trung Quốc bán gạo cho chính phủ, nhưng người tiêu dùng nước này lại mua gạo nhập khẩu từ nước ngoài. Điều này dẫn đến lượng gạo lớn mà chính phủ Trung Quốc thu mua vẫn tồn trong kho, thay vì được đem ra chế biến và tiêu dùng. Chuyên gia cho rằng, một khi chênh lệch giữa giá gạo ở Trung Quốc với thế giới thu hẹp lại thì nhập khẩu gạo của nước này sẽ giảm đi.

Tuy nhiên, dù lập luận nào ở trên là chính xác thì việc Trung Quốc nhập khẩu gạo đều có ảnh hưởng lớn tới giá gạo thế giới. Nếu nguyên nhân xuất phát từ nhu cầu Trung Quốc tăng, giá gạo thế giới có thể bị đẩy lên cao trong vòng vài năm đến vài thập kỷ tới. Còn nếu nguyên nhân do chính sách thu mua gạo của chính phủ Trung Quốc, thị trường gạo toàn cầu có thể bị tổn thương nếu chính sách này bị đảo ngược.

Việc Trung Quốc gia tăng nhập khẩu gạo gần đây khiến một số chuyên gia của Tổ chức Nông Lương Liên Hợp Quốc (FAO) nỗ lực tìm hiểu lượng gạo chính xác mà nước này đang dự trữ. FAO ước tính Trung Quốc sẽ dự trữ khoảng 93,7 triệu tấn gạo đến cuối tháng 9 năm nay, lượng gạo này đủ cho cả nước tiêu dùng trong 8 tháng rưỡi, mức cao kỷ lục.

Hướng đi của giá gạo có tầm ảnh hưởng rất quan trọng vì gạo là lương thực thiết yếu của hơn một nửa dân số thế giới. Giá gạo tăng cũng sẽ là động lực đẩy giá các lương thực khác như ngô, lúa mỳ tăng. Năm 2008, một đợt tăng giá gạo đã đẩy giá các lương thực thiết yếu khác leo thang và dẫn đến một cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu.

Nguồn WSJ/Khampha