“Thẻ vàng” EU và hành động của Việt Nam

"Chưa được cải thiện đáng kể"

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong thông cáo ngày 4.7, cho biết ý kiến của Liên minh châu Âu (EU) liên quan đến việc thực hiện 9 khuyến nghị của Uỷ ban Châu Âu (EC) về khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (khai thác IUU).

Ghi nhận sự tích cực của Việt Nam, nhưng phía EU cho rằng “tình hình thực hiện chống khai thác IUU của Việt Nam triển khai trên thực tiễn tại các địa phương còn chưa được cải thiện đáng kể”, theo kết luận của Đoàn Thanh tra của Tổng vụ các vấn đề về biển và thuỷ sản thuộc EC, sau thời gian làm việc tại Việt Nam từ 16 đến 24.5.2018.

Cũng theo kết luận của Đoàn Thanh tra EC, việc cấp chứng nhận, xác nhận sản phẩm thủy sản khai thác còn sai sót; hệ thống giám sát tàu cá chưa đáp ứng được yêu cầu, tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài vẫn còn diễn biến phức tạp; mức xử phạt hành chính đối với các hành vi vi phạm khai thác IUU còn thấp, chưa tạo được sự răn đe, chưa tương đồng với một số nước trong khu vực và quốc tế.

Để triển khai có hiệu quả chống khai thác IUU, phía EU dẫn đề xuất của Đoàn Thanh tra EC, cho rằng, Việt Nam cần hành động cụ thể tích cực, mạnh mẽ hơn trong thực tiễn và đưa ra các nội dung phải ưu tiên trong thời gian tới.

Trước hết, cần thành lập Ban Chỉ đạo chống khai thác IUU đủ mạnh và thiết lập cơ chế phối hợp hiệu quả từ Trung ương đến địa phương, thường xuyên kiểm tra, tăng cường kết nối để thực thi nghiêm túc, thực chất trong việc chống khai thác IUU.

Hai nội dung liên quan đến khung pháp luật cần sớm hoàn thiện: Dự thảo Nghị định hướng dẫn thực thi Luật Thủy sản và Dự thảo Nghị định xử phạt vi phạm hành chính.

Việt Nam nhanh chóng phê duyệt gia nhập Hiệp định đàn cá di cư của Liên hợp quốc và Hiệp định biện pháp quốc gia có cảng của FAO, để kịp thời gian lồng ghép các điều khoản của các Hiệp định này trong Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Thủy sản, đặc biệt là các Điều khoản của Hiệp định biện pháp quốc gia có cảng.

Theo Đoàn Thanh tra, Việt Nam chưa thể hiện được trách nhiệm đầy đủ của quốc gia treo cờ (quản lý tàu cá) và trách nhiệm của quốc gia ven biển (bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản), như: chưa kiểm soát chặt chẽ được tàu thuyền ra vào cảng và hoạt động của tàu thuyền trên biển cũng như công tác xác nhận loài, sản lượng cập bến.

Đoàn khuyến cáo Việt Nam cần có kế hoạch và lộ trình cụ thể về lắp thiết bị giám sát hành trình đối với tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên, đảm bảo việc thực thi các qui định về lắp đặt, bật thiết bị giám sát hành trình, ngay khi Luật Thuỷ sản có hiệu lực từ ngày 1.1.2019.

Cụ thể, từ nay đến tháng 1.2019, toàn bộ tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên phải được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình công nghệ vệ tinh; đảm bảo thực thi đầy đủ các qui định về lắp đặt, bật thiết bị giám sát hành trình đối với đội tàu có chiều dài từ 24m trở lên và đội tàu có chiều dài từ 15m trở lên hiện nay đang sử dụng thiết bị giám sát hành trình của hệ thống trạm bờ VX-1700.

Một điểm nữa, Việt Nam phải quản lý chặt chẽ hoạt động của tàu cá và xử lý nghiêm tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, bảo đảm kịp thời, hiệu quả; các quy trình xử lý tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài cần phải được xem xét lại để có biện pháp ngăn chặn tức thời, hiệu quả.

Đến nay, công tác xác nhận, chứng nhận sản phẩm có nguồn gốc từ khai thác của Việt Nam chưa đáp ứng được yêu cầu, quy định Châu Âu về kiểm soát truy xuất nguồn gốc sản phẩm về khai thác bất hợp pháp xuất khẩu sang thị trường Châu Âu. Việt Nam chưa kiểm soát được sản phẩm khai báo trên giấy tờ so với thực tế.

Do đó, Đoàn Thanh tra chỉ rõ, Việt Nam cần tăng cường công tác kiểm soát tàu cá tại cảng, trên biển và sử dụng dữ liệu giám sát hành trình của tàu cá một cách hệ thống, chính xác để đảm bảo sản phẩm xuất khẩu sang thị trường Châu Âu phải được truy xuất nguồn gốc, đảm bảo tính hợp pháp của các sản phẩm được xác nhận, chứng nhận.

Một số quy định kỹ thuật cũng được Đoàn Thanh tra EC đề nghị Việt Nam thực hiện. Đó là: kiểm soát số lượng tàu cá đóng mới thay thế không vượt quá quy hoạch; điều chỉnh phù hợp việc kiểm soát nguyên liệu nhập khẩu do hệ thống kiểm soát nguyên liệu tại doanh nghiệp của cơ quan thẩm quyền hiện nay chưa đảm bảo sự tin cậy.  

Đoàn cho rằng, nguồn lực và vật lực, cũng như cơ cấu tổ chức quản lý thủy sản của Việt Nam chưa đảm bảo cho việc thực thi các qui định quốc tế về chống khai thác IUU, nên rất cần tăng cường nguồn lực đủ mạnh, có cơ cấu tổ chức quản lý phù hợp, hiệu quả.

Khắc phục của Việt Nam

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cho biết đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ về những giải pháp khắc phục và đề nghị tổ chức Hội nghị trực tuyến do Thủ tướng Chính phủ chủ trì, vào đầu quý III/2018, với 28 tỉnh, thành phố ven biển để chỉ đạo tăng cường triển khai Chỉ thị số 45/CT-TTg ngày 13.12.2017 và thực hiện các khuyến nghị của Đoàn Thanh tra EC.

Đáp ứng các tiêu chuẩn khai thác IUU, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa ra một loạt các giải pháp cấp bách và trọng tâm, đề Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố ven biển tập trung thực hiện. 

Thứ nhất, tiếp tục hoàn thiện khung pháp luật về thủy sản, trong đó khẩn trương hoàn thiện hai Nghị định theo khuyến nghị của Đoàn Thanh tra và các Thông tư hướng dẫn để ban hành, bảo đảm chất lượng, đáp ứng thời gian hiệu lực của Luật cũng như triển khai thực thi có hiệu quả.

Thứ hai, hoàn thành thủ tục để gia nhập Hiệp định biện pháp quốc gia có cảng của FAO và Hiệp định Đàn cá di cư của Liên Hợp quốc trong tháng 7.2018.

Thứ ba, thành lập Ban chỉ đạo về chống khai thác IUU của Chính phủ trên cơ sở nâng cấp, kiện toàn từ Tổ công tác liên ngành 689 Trung ương để chỉ đạo tập trung, thống nhất từ Trung ương đến các địa phương ven biển, thiết lập được cơ chế phối hợp chặt chẽ, bảo đảm thực hiện nghiêm túc, hiệu quả.

Thứ tư, bảo đảm duy trì hệ thống giám sát Movimar thực hiện năm 2019-2020 cho khối tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 24m trở lên theo khuyến nghị của EC; xây dựng và triển khai Dự án thông tin quản lý nghề cá trên biển giai đoạn II, ngay trong Quý IV năm 2018 để giám sát hoạt động của tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên. Đồng thời thực hiện đầu tư nâng cấp các cảng loại 1 đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc và giám sát tàu cá tại cảng theo kiến nghị của EC.

Đối với  các tỉnh, thành phố ven biển, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đề nghị Chính phủ chỉ đạo trong 6 tháng cuối năm 2018, phải tập trung nguồn lực, có các biện pháp cụ thể, cấp bách để quản lý, kiểm soát chặt chẽ đội tàu của các địa phương

Theo đó, các tỉnh, thành phố ven biển cần hoàn thành trước ngày 30.10.2018 việc thu hồi tất cả các thiết bị giám sát hành trình MOVIMAR đã được lắp đặt trên các tàu cá có chiều dài nhỏ hơn 24m và lắp đặt các thiết bị được thu hồi đó cho các tàu cá có chiều dài từ 24m trở lên trên địa bàn tỉnh để đảm bảo các tàu có chiều dài từ 24m trở lên được lắp đặt và sử dụng thiết bị VMS.

Cùng với các giải pháp khác về tuyên truyền, giáo dục… Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn hi vọng tình hình sẽ thay đổi bằng việc Chính phủ chải đạo thực hiện nghiêm túc các giải pháp mà Bộ đã đề xuất. Bộ này hy vọng EC xem xét gỡ thẻ vàng trong thời gian tới.