Tăng trưởng quý I giảm

Sự thần kỳ được chờ đợi trong tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2019 đã không được tạo đà bằng kết quả ngay từ quý I, điều đã xảy ra vào năm 2018. Dù chưa có con số thống kê chính thức nhưng trên cơ sở số liệu 2 tháng đầu năm, Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự tính, tăng trưởng GDP quý I chỉ đạt 6,58%, thấp hơn tốc độ tăng trưởng 6,76% được dự tính cho kịch bản tăng GDP 6,6% trong năm 2019. Theo phương án này, mức tăng GDP cho các quý tiếp theo lần lượt phải là 6,55%, 6,89% và 6,4%. Với kịch bản GDP năm 2019 tăng 6,8%, GDP quý II, III, IV tương ứng là 6,77%, 7,13% và 6,7%. Có vẻ như nền kinh tế Việt Nam sẽ phải nỗ lực rất nhiều.

Phép màu khó có thể đến từ Samsung Việt Nam, “đại gia FDI” có doanh thu từ 4 nhà máy đạt 65,7 tỉ USD trong năm 2018, xấp xỉ 28% GDP của toàn nền kinh tế. Con số này thấp hơn tương đối so với độ lớn ước chừng 33% GDP của Samsung năm 2017. Dấu hiệu sụt giảm thể hiện rõ rệt trong quý IV/2018 với doanh số giảm gần 11% so với cùng kỳ năm ngoái.

Hai tháng đầu năm, chỉ số sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính và quang học của thương hiệu toàn cầu này chỉ tăng 5,2% so với cùng kỳ, thấp hơn rất nhiều mức 38,3% năm ngoái; kim ngạch xuất khẩu điện thoại và linh kiện cũng giảm 7,3% so với 2 tháng đầu năm 2018. Đáng lưu ý, Samsung sụt giảm doanh số và lợi nhuận chủ yếu ở mảng sản xuất chip nhớ mà sức tiêu thụ được dự báo sẽ chậm lại trên phạm vi toàn cầu trong năm 2019.

Có lẽ, Formosa không dễ gánh phần đóng góp vào tăng trưởng này. Thành tích tăng trưởng GDP 7,08% năm 2018 dẫu ghi danh Formosa song hành cùng Samsung bởi một lẽ giản đơn, doanh nghiệp này vận hành chính thức cả hai lò cao trong năm 2018, tạo nên mức doanh thu ước đạt hơn 2,6 tỉ USD. Mục tiêu doanh thu 3,4 tỉ USD được đặt ra không quá khiêm tốn nhưng phần đóng góp cho tăng trưởng GDP của doanh nghiệp này chắc chắn khó đạt được như năm ngoái.

Người phải chịu trách nhiệm này thay Formosa may thay lại là một cái tên Việt: Lọc hóa dầu Nghi Sơn. Với công suất lên tới 10 triệu tấn/năm, dự kiến đáp ứng khoảng 40% nhu cầu xăng dầu trong nước, chắc chắn, Lọc hóa dầu Nghi Sơn sẽ góp phần bù đắp cho sự chững lại của Samsung trên bảng vàng đóng góp thành tích GDP năm 2019.

Từ những phân tích trên, có thể tự tin rằng, cái hắt hơi của Samsung chưa thể gây nên một cơn cảm lạnh nào cho kinh tế Việt Nam. Dẫu vậy, bài ca cũ tăng trưởng nhờ vào khối FDI lại vang lên, còn sự thay đổi về chất trong tăng trưởng của nền kinh tế vẫn chỉ là kỳ vọng.

Thứ nhất, doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam hiện nay đạt doanh thu hơn 4 tỉ USD nhưng chuyển nhượng bất động sản chiếm tới 68% con số nói trên. Trong top 10 doanh nghiệp tư nhân lớn nhất Việt Nam, chỉ có một doanh nghiệp phần mềm với doanh thu đến từ xuất khẩu phần mềm chưa tới 9.000 tỉ đồng; một doanh nghiệp trong công nghiệp ô tô với vai trò chính là lắp ráp cho các hãng lớn như Mazda, Hyundai...; một doanh nghiệp thép chuyên nhập thép phế liệu về chế biến.

Đã vậy, sự lớn nhanh bất thường về tốc độ tỉ lệ và theo đa dạng hóa đầu tư ngoài lĩnh vực của nhóm các doanh nghiệp tư nhân lớn được chuyên gia kinh tế Huỳnh Thế Du nhận diện là rủi ro của kinh tế Việt Nam. Theo vị chuyên gia, dựa trên chu kỳ khủng hoảng 10 năm, 2019 là năm cực kỳ nhạy cảm.

Thứ 2, số liệu thống kê 2 tháng đầu năm 2019 lần đầu ghi nhận, số doanh nghiệp đã chết và đang chết lâm sàng nhiều hơn số doanh nghiệp được thành lập mới. Trong bối cảnh này, trao đổi với NCĐT, Phó Giáo sư - Tiến sĩ Lê Cao Đoàn cho rằng, để các chủ thể kinh doanh này trở thành động lực của nền kinh tế đang là nhiệm vụ bất khả thi.

Thứ 3, dù các doanh nghiệp nhỏ và vừa ngày càng teo tóp, nhóm doanh nghiệp lớn vẫn tăng trưởng mạnh. Điều này thể hiện các “đại gia” Việt Nam này đã không thể hiện được vai trò lan tỏa, dẫn dắt, thậm chí không loại trừ khả năng trở thành thế lực chiếm dụng cơ hội tiếp cận nguồn lực của nhóm yếu thế. Đã có nhiều cảnh báo về nhóm doanh nghiệp tư nhân thân hữu, những vòi bạch tuộc chiếm dụng nguồn lực. Điều này rất cần được xem xét.

Rõ ràng, động lực tăng trưởng cho năm 2019 và những năm sắp tới phải xuất phát từ nội lực thực sự của nền kinh tế. Sẽ cần rất nhiều hành động thiết thực, tương xứng với những định hướng, chỉ đạo và cả quyết tâm của chính chúng ta.