Sắp có cơ chế vay và cho vay chứng khoán

Trong thời gian tới, thị trường chứng khoán Việt Nam sẽ đón nhận một số các sản phẩm và dịch vụ mới, trong đó, các dịch vụ cho quỹ hoán đổi danh mục (đã được nêu ở bài viết trước) và dịch vụ vay và cho vay sẽ sớm được triển khai.

Nhằm giúp các thành viên thị trường và công chúng đầu tư hiểu rõ hơn dịch vụ vay và cho vay chứng khoán do VSD cung cấp, Đầu tư Chứng khoán xin giới thiệu chùm bài về việc tổ chức hoạt động vay và cho vay chứng khoán tại VSD.

Kỳ 1: Hệ thống SBL

Mục đích

Trước mắt, hệ thống SBL được xây dựng nhằm thực hiện hai mục đích chính. Một là, hoàn thiện cơ chế quản lý rủi ro của hệ thống thanh toán chứng khoán thông qua công cụ vay và cho vay chứng khoán để hỗ trợ thanh toán giao dịch chứng khoán trong trường hợp thành viên lưu ký (TVLK) do sửa lỗi dẫn đến tạm thời thiếu hụt chứng khoán để thanh toán.

Hiện nay, tình trạng phải xử lý lỗi sau giao dịch rất ít. Khi chưa có hệ thống SBL, trường hợp phát sinh lỗi giao dịch, thành viên phải tự tìm nguồn chứng khoán để vay, tự thoả thuận hợp đồng vay, không có tài sản đảm bảo, không có quy định cũng như các biện pháp cưỡng chế để đảm bảo hai bên giao dịch sẽ thực hiện đúng theo thoả thuận.

Hai là, hỗ trợ các tổ chức đủ tiêu chí làm thành viên lập quỹ ETF có đủ chứng khoán để góp vốn và thực hiện giao dịch của quỹ hoán đổi danh mục theo quy định hiện hành.

Ngoài ra, việc xây dựng hệ thống SBL tập trung tại VSD sẽ giúp cho các thành viên thị trường dễ dàng tiếp cận thông tin và thực hiện các giao dịch vay, cho vay chứng khoán một cách chính thống nhằm đảm bảo lợi ích, giảm chi phí cho các bên tham gia, qua đó sẽ hạn chế hoạt động cho vay ngầm cũng như đáp ứng nhu cầu quản lý thị trường của cơ quan quản lý.

Đối tượng tham gia
Đối tượng tham gia hệ thống SBL bao gồm: bên cho vay, TVLK và bên vay.

Bên cho vay là các tổ chức, cá nhân sở hữu chứng khoán đã lưu ký tại VSD có nhu cầu cho vay chứng khoán, thực hiện giao dịch cho vay tại VSD thông qua TVLK nơi tổ chức, cá nhân đó mở tài khoản.

TVLK đại diện cho bên cho vay là TVLK nơi mở tài khoản lưu ký chứng khoán của bên cho vay và được ủy quyền của tổ chức, cá nhân cho vay chứng khoán tham gia vào hệ thống SBL.

Bên vay là TVLK hoặc các tổ chức được công nhận là thành viên lập quỹ ETF được vay chứng khoán để thực hiện các hoạt động theo quy định pháp luật có liên quan hiện hành.

Do hoạt động vay cho vay nhằm mục đích hỗ trợ thành viên sửa lỗi giao dịch và hỗ trợ thành viên lập quỹ (AP) có đủ chứng khoán để góp vốn và thực hiện giao dịch của quỹ ETF nên bên đi vay hiện nay chỉ gồm 2 đối tượng nêu trên.

Chỉ TVLK của VSD mới được tham gia đăng nhập yêu cầu vay/cho vay, chào vay/chào cho vay vào hệ thống SBL của VSD, các tổ chức, các nhân có nhu cầu cho vay chứng khoán phải thực hiện thông qua TVLK của VSD.

Vai trò của VSD

VSD là trung gian kết nối giữa bên cho vay và bên vay chứng khoán để thực hiện các giao dịch phù hợp với quy định pháp luật.

Cung cấp các dịch vụ hỗ trợ cho việc thực hiện vay và cho vay chứng khoán bao gồm: tổ chức hệ thống thỏa thuận vay và cho vay chứng khoán; thực hiện chuyển giao và hoàn trả chứng khoán giữa các bên vay và cho vay; định giá và quản lý tài sản thế chấp; xác định và tính toán quyền liên quan đến chứng khoán thuộc sở hữu của bên cho vay và thực hiện chuyển giao lợi ích phát sinh từ quyền từ bên vay sang bên cho vay theo thỏa thuận và đề nghị của các bên.

Quản lý việc sử dụng chứng khoán vay trên hệ thống vay cho vay chứng khoán theo đúng mục đích và quy định hiện hành.

Chứng khoán cho vay hợp lệ

Chứng khoán cho vay hợp lệ là chứng khoán được niêm yết/đăng ký giao dịch trên các sở giao dịch thuộc sở hữu hợp pháp của bên cho vay và đã được đăng ký, lưu ký tại VSD trừ những loại chứng khoán: bị đưa vào diện bị cảnh báo, bị kiểm soát, bị kiểm soát đặc biệt, tạm ngừng giao dịch theo quy định của các sở giao dịch; đang được cầm cố, phong tỏa, tạm giữ tại VSD; bị hạn chế chuyển nhượng theo quy định của pháp luật hoặc điều lệ của tổ chức phát hành; trái phiếu chuyển đổi.

Giá trị chứng khoán cho vay
Giá trị chứng khoán cho vay = Số lượng chứng khoán cho vay x Giá của chứng khoán cho vay.

Trong đó, giá của chứng khoán cho vay là giá dựa trên đường cong lãi suất của Sở GDCK Hà Nội (đối với chứng khoán cho vay là trái phiếu chính phủ/trái phiếu Chính phủ bảo lãnh) hoặc giá đóng cửa (đối với chứng khoán cho vay là các chứng khoán khác) tại ngày giao dịch liền kề trước ngày vay hoặc ngày được yêu cầu bổ sung tài sản thế chấp

Giá trị chứng khoán cho vay được định giá hàng ngày để làm cơ sở xác định mức tài sản thế chấp tương ứng theo quy định nhằm đảm bảo lợi ích của các bên.

Xem tiếp kỳ sau: Tài sản thế chấp và các gói dịch vụ vay

Nguồn Đầu tư Chứng khoán