Reuters: Vinalines dấy lên hồi chuông cảnh báo tình trạng nợ của Việt Nam

Công ty vận tải biển Vinalines đã một thời là biểu tượng cho triển vọng gia nhập kinh tế thế giới của Việt Nam thời kỳ hậu chiến, sau khi Mỹ dỡ bỏ cấm vận vào năm 1994. Tuy nhiên, giờ đây, Vinalines lại cho thấy mọi thứ đã phát triển theo chiều hướng hoàn toàn sai lầm kể từ đó đến nay: Vinalines là "người khổng lồ" với 180.000 nhân công, những con tàu chỉ tạo ra thua lỗ và khoản nợ lên tới 2,1 tỷ USD.

Theo Reuters, đây cũng là bài toán kiểm nghiệm liệu Việt Nam có thể lấy lại được vị thế là ngôi sao đang lên trong các thị trường mới nổi hay ngược lại sẽ chìm sâu vào tình trạng kinh tế chao đảo với nguyên nhân sâu xa là tham nhũng và bè phái.

Jonathan Pincus, chuyên gia kinh tế cao cấp của chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright tại thành phố Hồ Chí Minh đồng thời là chuyên gia về kinh tế Việt Nam tại Liên Hợp Quốc, cho biết hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước tại Việt Nam đã được giấu kín quá lâu và điều này cần phải được chấm dứt.

Tuy nhiên, đó chỉ là một phần trong một danh sách dài các vấn đề đang bao phủ triển vọng của Việt Nam: tình trạng quan liêu, cơ sở hạ tầng yếu kém, thâm hụt thương mại quá lớn, lạm phát tăng liên tục và đồng nội tệ lao dốc.

Ngày 12/6, Chính phủ cho biết tính đến cuối năm 2011, khoản nợ của Vinalines là 43,1 nghìn tỷ đồng (tương đương 2,1 tỷ USD) - gấp 4 lần so với vốn chủ sở hữu ở mức 9,41 nghìn tỷ đồng. Vụ việc này làm người ta nhớ đến Vinashin - doanh nghiệp đóng tàu nhà nước có khoản nợ lên đến 4,5 tỷ USD khiến sức khỏe của các ngân hàng Việt Nam chao đảo. Cuối cùng thì Vinashin cũng được Chính phủ cứu trợ. Tuy nhiên, 9 lãnh đạo cấp cao phải ngồi tù với tội danh làm thất thoát tài sản của Nhà nước.

Các lãnh đạo của Vinalines cũng phải chịu chung số phận, 4 cán bộ cấp cao bị bắt trong khi cựu Chủ tịch Dương Chí Dũng bị truy nã toàn cầu.

Theo Reuters, trong khi các công ty tư nhân phải chịu chi phí đi vay quá cao và lãi suất lên tới 2 con số, tín dụng dành cho các doanh nghiệp nhà nước như Vinalines là rất dồi dào với nguồn vốn đến từ ngân sách Nhà nước, tín dụng giá rẻ của Ngân hàng phát triển Việt Nam, đặc quyền trong thuế thu nhập doanh nghiệp và được Chính phủ bảo lãnh đối với các khoản vay nước ngoài.

Các chuyên gia kinh tế đã lên tiếng thúc giục Chính phủ giảm bớt vai trò của các doanh nghiệp nhà nước lớn để chuyển sang trợ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tuy nhiên, những gì họ nhận được chỉ là sự thất vọng. Thay vì cho phá sản hoặc bán Vinalines và Vinashin, cả hai doanh nghiệp này đang được tái cấu trúc.

Tuy nhiên, cũng có một vài tín hiệu tích cực đến từ Vinalines: trong số 9,3 nghìn tỷ nợ ngắn hạn và 33,83 nghìn tỷ nợ dài hạn của Vinalines, chỉ có 207 tỷ đồng đã quá hạn. Hơn nữa, Vinalines cũng là nạn nhân của thị trường vận tải biển toàn cầu vốn vẫn chưa hồi phục sau khủng hoảng tài chính năm 2008. Các chuyên gia trong ngành dự báo cho đến cuối năm 2013, ngành này vẫn sẽ ở trong tình trạng căng thẳng.

Mặc dù vậy, nỗ lực của Chính phủ trong việc thắt chặt quản lý doanh nghiệp lại không rõ ràng.

Theo đánh giá của Reuters, giữ nguyên hiện trạng như hiện nay là quá nguy hiểm cho Việt Nam. Ví dụ xác đáng nhất chính là các khoản nợ xấu của Vinashin đã làm méo mó một số ngân hàng, buộc Habubank phải sáp nhập vào Ngân hàng Sài Gòn Hà Nội.

Theo số liệu chính thức, tính đến cuối tháng 4, nợ xấu của Việt Nam ở mức 108,6 nghìn tỷ (tương đương 5,2 tỷ USD) - bằng 4,14% tổng nợ. Tuy nhiên, theo các số liệu không chính thức, tỷ lệ nợ xấu còn gấp 2 đến 3 lần con số đó. Hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch nhận định tỷ lệ nợ xấu ở Việt Nam có thể lên đến 13%.

Chính phủ Việt Nam cũng đang cố gắng giải quyết tình trạng này khi buộc các doanh nghiệp nhà nước phải công bố báo cáo tài chính hàng quý và hàng năm lên website. Doanh nghiệp nào không thực hiện sẽ bị phạt. Rất nhiều người nhìn nhận đây là động thái được đưa ra trước tình trạng đáng báo động của Vinalines và Vinashin.

Theo Nguyễn Chí Trung, Giám đốc công ty chứng khoán Rồng Việt, những sai phạm được phát hiện gần đây cũng có mặt tốt khi thúc đẩy Việt Nam tiến tới minh bạch.

Nguồn CafeF