Nghị định 116: Thêm giấy phép con gây khó nhà đầu tư?

Chính phủ ngày 17.10 đã ban hành Nghị định 116/2017 về điều kiện nhập khẩu, kinh doanh ô tô. Chính sách lập tức có hiệu lực từ ngày 1.1.2018, thời điểm thuế nhập khẩu ô tô từ các nước ASEAN về 0%.

Người tiêu dùng hưởng lợi ?

Nghị định 116 được thuyết minh là đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng với những tiêu chuẩn, quy định phi thuế quan cho doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực ô tô. Thế nhưng, nhiều chuyên gia cho rằng với Nghị định này, người tiêu dùng sẽ là đối tượng trực tiếp chịu tác động tiêu cực, cả về kinh tế cũng như quyền lựa chọn.

Nghị định 116 quy định phải có giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại ô tô nhập khẩu được cấp bởi cơ quan, tổ chức có thẩm quyền ở nước ngoài trước khi được thử nghiệm tại Việt Nam. Doanh nghiệp cần tới 2 tháng và chi phí khoảng 10.000 USD cho thử nghiệm này.

Một điểm đáng lưu ý, các chi phí này, doanh nghiệp chỉ chịu một phần nhỏ, phần lớn hơn sẽ được tính vào giá bán xe và người tiêu dùng sẽ là đối tượng chịu thiệt nhiều nhất.

Nghị định 116, ngay khi chưa chính thức có hiệu lực, đã có những tác động tới thị trường ô tô nhập khẩu trong nước. Giá xe sẽ biến động ngay khi chính sách mới được ban hành. Nhìn vào giá bán xe công bố cho năm 2018, kỳ vọng của người dân về việc giá xe giảm sâu từ tháng 1.2018 đã không thành hiện thực.

Thêm nữa, từ nay đến quý I/2018, nhiều mẫu xe nhập khẩu phổ biến như Toyota Fortuner, Honda CR-V, Honda Civic hay Ford Ranger sẽ không được nhập về nước như dự kiến. Dự báo, quý 1/2018, hàng hóa sẽ khan hiếm do các hãng xe đều không chắn chắn thời điểm và mẫu xe sẽ được thông quan.

Thị trường ôtô Việt Nam đang chứng kiến nhiều khách hàng bất ngờ bị huỷ đơn đăng ký mua xe nhập khẩu. Đại diện Ford Việt Nam xác nhận, đã yêu cầu các đại lý ngưng nhận đặt hàng hai mẫu xe Ford Ranger và Explorer với lý do Hãng  chưa đủ nguồn cung.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, tại đối thoại trực tiếp với Hiệp hội các doanh nghiệp Nhật, ngày 13/12, cũng xác nhận: “Việc yêu cầu giấy chứng nhận của cơ quan quản lý nước sở tại bản thân tôi cũng cảm thấy bất hợp lý”.

Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ khẳng định, đến nay, Việt Nam không có quy định nào tương tự đối với ô tô trong nước xuất khẩu. “Tôi nhìn nhận ở đây có dấu hiệu cài cắm chính sách, tạo thêm giấy phép con cho doanh nghiệp, nhà đầu tư”, ông Mai Tiến Dũng cho hay.

Thị trường sẽ khó thị trường hơn

Báo cáo nghiên cứu của Solidiance công bố hồi tháng 6/2017 cho thấy, cứ 1.000 người Việt Nam có 16 người sở hữu ô tô. Con số này thấp hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực. Hiện tỷ lệ người dân sở hữu ô tô tại Malaysia là 341 xe/1.000 dân, tại Thái Lan là 196 xe/1.000 dân và Indonesia cũng là 55 xe/1.000 dân.

Theo phân tích của Solidiance, có nhiều nguyên nhân khiến tỷ lệ sở hữu xe ô tô của Việt Nam giữ ở mức khiêm tốn. Trong đó, nguyên nhân chính là do giá ô tô tại Việt Nam đang cao hơn hai lần so các nước khác trong khu vực, trong khi mức thuế và phí hiện hành đang rất cao. Người tiêu dùng phải trả 3 loại thuế và 5 loại phí khác nhau cho mỗi một xe.

Theo PGS.TS Phạm Bích San, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tư vấn và phát triển, cho rằng, nếu sử dụng công cụ chính sách để hạn chế nhập khẩu, dù nghĩ nó sẽ tạo điều kiện thúc đẩy phát triển nền sản xuất nội địa, nhưng thực tế lại là “mở cửa” cho nước ngoài bằng một hình thức khác.

Tôn trọng quyền lợi người tiêu dùng là vấn đề tối quan trọng nhằm đảm bảo sự phát triển của ngành công nghiệp ô tô trong dài hạn. Một thị trường có sự cạnh tranh bình đẳng, đặt quyền lợi của người tiêu dùng lên trên mới có thể phát triển bền vững, lâu dài.

Thị trường sẽ cạnh tranh hơn khi có nhiều đơn vị kinh doanh cùng một mặt hàng, dù sản xuất lắp ráp hay nhập khẩu. Từ đó giá cả, phí dịch vụ cũng sẽ tốt hơn và quyền lựa chọn của người tiêu dùng mới thự sự được tôn trọng, TS San nhận xét.

Ông Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (Ciem) cho rằng, đã có một sự “hợp sức để lũng đoạn” thị trường ô tô trong nước từ chính các công ty lắp ráp xe trong nước.

Chính những bảo hộ quá lâu bằng thuế, đặc biệt là sự chậm trễ trong ban hành chiến lược phát triển, đã khiến ngành công nghiệp ôtô Việt Nam thất bại trong thực thi chiến lược phát triển ngành. Ông nói, cần hiết phải có những “thay đổi thể chế” để ngành ô tô thích ứng với điều kiện hội nhập.

Hơn một lần người đứng đầu Ciem kêu gọi Chính phủ nên để “thị trường tự điều tiết”. Ông cho rằng, việc lắp ráp sản xuất hay xuất nhập khẩu là việc của thị trường, không phải việc của quản lý nhà nước.

Để ngành công nghiệp ô tô Việt Nam tiệm cận thế giới và thực hiện chiến lược hội nhập quốc tế toàn diện của Chính phủ, cần tuân thủ những khái niệm, chuẩn mực quốc tế đã ban hành, TS. Cung khuyến cáo.

Lãnh đạo VAMA mới đây đã đề xuất Chính phủ cân nhắc, xem xét tổng thể để tạo ra môi trường kinh doanh minh bạch, thống nhất và ổn định cho các nhà đầu tư cũng như loại bỏ các hàng rào phi thuế quan để đảm bảo việc lưu thông thương mại thuận lợi giữa các quốc gia, đóng góp vào sự tăng trưởng của GDP Việt Nam.

Với Nghị định 116, VAMA kiến nghị tạm hoãn thi hành các quy định đối với nhập khẩu ô tô ít nhất 6 tháng, sửa đổi yêu cầu của giấy chứng nhận kiểu loại ở nước ngoài, thay đổi quy định với yêu cầu kiểm định đối với từng lô xe nhập khẩu và cuối cùng là bỏ yêu cầu về đường thử xe, dài 800m.