Mặt trái của xu hướng mua sắm phi tiền mặt

→Thụy Điển sắp xây dựng thành công xã hội phi tiền mặt?

→Ai đang là "vua" tiền mặt?

Tiền mặt đã tồn tại hơn 2.000 năm trong lịch sử loài người. Bên cạnh giá trị được ghi trên bề mặt của nó, tiền xu hay tiền giấy còn mang theo một giá trị vô hình khác: giá trị nhận diện của một quốc gia và niềm tự hào dân tộc. Thế nhưng, dưới vai trò là một phương tiện thanh toán, tiền mặt lại đang mất đi tầm quan trọng. 

Xu hướng của thế giới

Jennifer, chuyên viên thiết kế của một công ty nội thất ở Bangkok, Thái Lan cho biết, 2 năm trở lại đây 70% chi tiêu của chị đã không dùng đến tiền mặt. Mặc dù còn nhiều hoạt động chưa thuận tiện nhưng cô cảm thấy việc dùng tiền mặt rất thuận tiện và an toàn.

Hãng nghiên cứu thị trường Ipsos vừa thực hiện khảo sát cho ngân hàng ING (Hà Lan) tại Mỹ, Australia và 13 nước châu Âu. Theo đó, khoảng 34% người được hỏi tại châu Âu và 38% tại Mỹ cho biết sẵn sàng không dùng tiền mặt.

Ông Đỗ Nguyên Ái, CEO của ibox Mobile Services Vietnam chia sẻ một số ưu điểm trong việc sử dụng thanh toán không dùng tiền mặt. Khách hàng có thể trả số tiền chính xác mà không phải lo lắng về việc nhận tiền thối từ người bán hàng. Hơn bao giờ hết, các chiến thuật quản lý thông tin khách hàng trở và xây dựng hệ thống thành viên trở nên vô cùng hữu hiệu. Thanh toán phi tiền mặt với sự thuận tiện và đơn giản trong việc tiến hành các giao dịch tài chính đã mở ra một kỷ nguyên mới trong kinh doanh và trải nghiệm của khách hàng. Ví tiền được thu gọn hơn, không cần mang theo tiền mặt, thẻ tín dụng, hoặc thậm chí xếp hàng để thực hiện giao dịch tại ATM. 

Một xã hội không tiền mặt không chỉ là xu hướng tại các quốc gia châu Âu phát triển. Tại Trung Quốc, hiện có khoảng 68% người dân đã sử dụng ứng dụng thanh toán trên di động để thực hiện các giao dịch, với mức tăng trưởng lên tới trên 30%/năm. Thanh toán điện tử hè phố là một minh chứng sinh động cho xã hội ngày càng ít dùng tiền mặt ở Trung Quốc.

Singapore cũng vừa công bố kế hoạch xây dựng hệ thống giao thông hoàn toàn không dùng tiền mặt vào năm 2020. Hơn 6.000 học sinh thuộc 19 trường tiểu học tại Singapore cũng được làm quen với một xã hội không tiền mặt. Các em có thể quẹt đồng hồ đeo tay thông minh tại các cửa hàng trong trường để mua đồ ăn, nước uống hay dụng cụ học tập.

Liệu không tiền mặt có lợi hoàn toàn?

Chuyển đổi sang thanh toán không dùng tiền mặt cũng gặp phải vấn đề thông tin cá nhân và an toàn. 

Chuyển sang dùng thẻ hay các loại hình thanh toán trên điện thoại thông minh cũng không tránh được rủi ro mất cắp. Thông tin thẻ ngân hàng hay tài khoản thanh toán trên môi trường số hóa là mục tiêu của các hacker mũ đen, đòi hỏi tăng cường khả năng bảo mật của không chỉ cá nhân người sử dụng mà cả nhà cung cấp dịch vụ.

Khi chuyển sang thanh toán không dùng tiền mặt, những người làm nghề dịch vụ có một phần thu nhập là “tiền típ” bị ảnh hưởng rõ ràng nhất. Ở nhiều nước, nhất là ở đô thị, những người giữ cửa, chuyển hành lý trong khách sạn, phục vụ trong các nhà hàng, tài xế taxi, thợ cắt tóc, làm móng tay, chân, giao hàng... giờ đây nhiều khả năng mất đi nguồn thu nhập này. Thường khi sử dụng tiền mặt, người ta dễ dàng “típ” khoản tiền được thối lại, nhưng khi trả bằng thẻ, họ lại dễ dàng bỏ qua.

Đối với những người nghèo, chuyển đổi qua thanh toán không dùng tiền mặt thực sự là một khó khăn, vì các khoản chi tiêu của họ không nhiều, chi phí để sử dụng công nghệ có khi là quá đắt với họ.

Thanh toán không dùng tiền mặt còn có thể khiến người tiêu dùng không kiểm soát được chi tiêu của mình. Khoa học đã chứng minh rằng, khi chi tiêu bằng tiền mặt, con người sẽ “xót” hơn, và sẽ kiểm soát lại hành vi chi tiêu của mình.

Lời khuyên về quản lý chi tiêu cá nhân/gia đình cũng thường nhắc đến việc chi tiêu bằng tiền mặt để biết lượng tiền đã chi trong tháng hay tuần, từ đó có điều chỉnh cho phù hợp với ngân sách. Còn nếu chi tiêu qua thẻ hay các hình thức không bằng tiền mặt khác, rất dễ chi vượt mức ngân sách đã dự trù.

Xu hướng thanh toán không dùng tiền mặt sẽ tiếp tục phát triển nhanh trong nền kinh tế số hóa. Nhiều giải pháp, ứng dụng đã và đang được đưa ra để hạn chế những phản ứng phụ của sự chuyển đổi này. Chẳng hạn vấn đề quyền riêng tư, bảo mật, an toàn được luật hóa và thay đổi liên tục để phù hợp với thực tiễn.

Công nghệ bảo mật ngày càng được chú trọng và phát triển. Các ứng dụng chuyển tiền giữa cá nhân với cá nhân, quản lý tài chính cá nhân xuất hiện càng nhiều. Chỉ còn điều khó còn lại: giảm số người nghèo, tạo điều kiện cho người nghèo tiếp cận các dịch vụ ngân hàng (không hẳn là có tài khoản ngân hàng) với chi phí thấp nhất có thể.