Lao động thế hệ Z: Sẽ "gây sốc" trước khi làm được việc

Bước sang năm 2020, bên cạnh dịch cúm do COVID-19, việc tiếp nhận các lao động mới thuộc thế hệ Z (những bạn sinh từ năm 1996 đến 2010) là nỗi bận tâm hàng đầu của nhiều người làm nhân sự. Khi thế hệ Z bắt đầu đi làm, nhiều doanh nghiệp đã chuẩn bị trước tinh thần để chịu “sốc” với những người trẻ thích tự đạo diễn cuộc đời mình - trước khi các nhân sự gen Z này làm được việc.

Trong buổi hội thảo Giải mã Gen Z - Thế hệ siêu đột phá hay "Kẻ gây rối"? do Anphabe tổ chức, thế hệ Z, Gen Z đã hiện lên như một thế hệ đa màn hình (có thể vừa nghe nhạc, vừa chơi game, vừa mua đồ trực tuyến...), hay thế hệ Tắc kè hoa, bởi sự đa sắc màu trong tính cách cũng như phương thức sống, học tập và làm việc.

Đây là thế hệ chuẩn bị gia nhập thị trường lao động và sẽ nhanh chóng chiếm 1/4 lực lượng lao động trong tương lai gần. Để phác thảo nguồn nhân lực trẻ và hiện đại, Anphabe thảo luận chuyên sâu với gần 25.000 bạn trẻ Gen Z từ 93 trường đại học trên toàn quốc. Qua đó, ghi nhận nhiều thực tế “gây sốc”, đồng thời là những “điểm mù” của doanh nghiệp trong chiến lược nhân tài trẻ - thu hút và giữ chân người lao động thế hệ Z.

Các nhà nhân sự kỳ cựu cho răng điểm “sốc” đầu tiên mà họ sẽ gặp với thế hệ Z là các bạn trẻ quá độc lập và tự tin vào quan điểm cá nhân, vì thế doanh nghiệp mất vai trò định hướng. Khác với các thế hệ trước, có tới 81% các bạn trẻ Gen Z tự tin hiểu rõ bản thân, biết mình thích và không thích làm gì.

Xét về yếu tố tác động đến định hướng nghề nghiệp của Gen Z, rất khác các thế hệ trước - họ chủ yếu chỉ dựa vào sở thích và năng lực cá nhân, cao hơn nhiều so với tác động từ yếu tố gia đình và xã hội. Vai trò của nhà trường và nhà tuyển dụng trong giai đoạn định hướng nghề nghiệp là rất thấp.

Điểm gây "sốc" thứ 2 là Gen Z có mong muốn nghề nghiệp rõ ràng và rất nhiều doanh nghiệp đã “lọt" khỏi danh sách mong muốn đó. Thay vì chọn doanh nghiệp để làm việc, thế hệ Z lại thích khởi nghiệp, thích làm việc freelance và hướng về xã hội, Gen Z mong muốn những lựa chọn nghề nghiệp vô cùng "mở" sau khi tốt nghiệp: 34% sinh viên Gen Z sẵn sàng đầu quân cho các công ty startup hoặc tự kinh doanh riêng; 8% các bạn cho rằng chẳng cần đi làm công ty, làm freelance cũng tốt; 14% thích làm việc tại các tổ chức phi lợi nhuận, thể hiện khuynh hướng rõ ràng của các nhà hoạt động xã hội tương lai.

Trong lựa chọn nghề nghiệp, Gen Z cởi mở với hàng trăm lựa chọn nghề nghiệp không liên quan gì đến ngành mình đang học. Quảng cáo, truyền thông và giải trí hiện đang chiếm “ngôi vương" trong những ngành hấp dẫn nhất với sinh viên tất cả ngành học, kể cả những ngành như IT hay kỹ thuật. Kế đó là ngành ẩm thực - nghỉ dưỡng, nằm trong top 5 điểm đến hấp dẫn của 7/10 nhóm sinh viên tại các nhóm ngành.

Với Gen Z, "Internet là chân lý". Đây là điều đáng tiếc vì sự hiện diện online của các doanh nghiệp đang rất hạn chế. Trong khi đó, khi lựa chọn công ty, Gen Z sẽ tự tìm kiếm và đặt niềm tin gần như tuyệt đối vào thông tin trên mạng và đánh giá của cộng đồng, cao hơn rất nhiều so với tư vấn từ bạn bè, anh chị đi trước hay người thân. Trong bối cảnh hiện nay, nếu không hiện hữu và xây dựng được "quyền lực online" thì khả năng tác động tới thế hệ Z của doanh nghiệp sẽ rất giới hạn.

Về bất đồng nhất trong “thước đo năng lực” mà doanh nghiệp đang hoạch định với những gì Gen Z đang có và cần, khi đo lường trên khung năng lực mà các doanh nghiệp yêu cầu ứng viên phải có khi đi làm, chỉ dưới 50% sinh viên Gen Z thực sự tự tin theo tất cả các tiêu chí từ kỹ năng quản lý bản thân, tương tác, kiến thức căn bản và chuyên môn cho đến kỹ năng quản lý đội nhóm. Một khảo sát của LinkedIn cũng tiết lộ nghịch lý: “Có đến 76% Gen Z cho rằng những kỹ năng cần thiết trong tương lai rất khác so với những gì mà các nhà tuyển dụng đang vẽ ra”.

Với thực tế trên, bà Thanh Nguyễn, CEO Công ty Anphabe cho rằng sắp tới doanh nghiệp sẽ có những khó chịu về cách quản lý, xung đột trong kiến thức, văn hóa cho đến cách thức hợp tác và nhiều thực tế gây sốc hơn. “Khi không thể thay đổi được những yếu tố bất định bên ngoài, điều chúng ta có thể làm là thay đổi chính mình và chuyển hóa doanh nghiệp để trở nên sẵn sàng đối phó với bất định. 

Và Gen Z từ những đứa trẻ phá bĩnh có thể sẽ trở thành những hạt nhân thay đổi, từ yếu tố gây rối sẽ trở thành lực đẩy cho chuyển hóa cách thức làm việc hiện đại, từ kẻ thách thức trở thành người đồng sáng tạo cho một văn hóa doanh nghiệp đa màu sắc”, bà Thanh Nguyễn chia sẻ.

Cùng ngày với hội thảo trên (7.5), Anphabe chính thức công bố Top 50 Thương hiệu Nhà tuyển dụng hấp dẫn nhất với sinh viên Việt Nam 2020. Khảo sát được thực hiện với hơn 23.200 sinh viên thuộc 10 khối ngành đến từ 93 trường đại học lớn trên toàn quốc.

Theo đó, Top 50 Thương hiệu Nhà tuyển dụng hấp dẫn nhất với sinh viên Việt Nam năm 2020 tập hợp nhiều tên tuổi lớn thuộc cả khối doanh nghiệp trong và ngoài nước như: Vinamilk, Coca-Cola Việt Nam, Nestlé Việt Nam, INSEE Việt Nam, Abbott Laboratories S.A, Maersk Việt Nam...

Xếp theo từng ngành, Thương hiệu nhà tuyển dụng hấp dẫn nhất với sinh viên Việt Nam 2020 là: Tập đoàn FPT (ngành công nghệ thông tin), Samsung Vina Electronics (ngành điện - điện tử - viễn thông -  tự động hóa), Công ty Cổ phần Xây dựng Coteccons (ngành kiến trúc - thiết kế -xây dựng), Vietcombank (ngành tài chính - ngân hàng - kế toán), Unilever Việt Nam (ngành khoa học xã hội - nhân văn và ngành kinh tế - quản trị - thương mại)...