Hàng Việt lép vế trong ASEAN

→EVFTA sẽ giúp GDP của Việt Nam tăng thêm 10 - 15%

→EC đệ trình ký 2 hiệp định thương mại và đầu tư

Áp lực đối với hàng hóa Việt Nam ngày càng lớn hơn, không chỉ bởi các kênh phân phối hầu hết được chiếm lĩnh bởi các nhà đầu tư ngoại và hàng nhập phủ sóng, mà còn đến từ thỏa thuận thương mại song phương và đa phương đang được đàm phán.

Vẫn nhập siêu từ ASEAN

Ở một hội thảo, có một doanh nghiệp nhỏ ở Sóc Trăng đặt câu hỏi: làm thế nào để xuất khẩu được đặc sản khô cá dứa? Tất nhiên, chẳng có diễn giả nào trả lời được với câu hỏi mang tính chung chung như vậy. Chưa có tầm nhìn cụ thể, chưa có định hướng, chưa biết bắt đầu từ đâu là đặc điểm chung của các doanh nghiệp khi bơi ra biển lớn. Hàng loạt các chương trình đưa hàng Việt đi ASEAN được tổ chức, nhưng các doanh nghiệp cũng chẳng mấy mặn mà.

Trong khi đó, theo ông Phạm Thiết Hòa, Giám đốc Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC), hiện các doanh nghiệp Việt vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của thị trường ASEAN mà nguyên nhân chính là vì doanh nghiệp chưa trang bị đủ các thông tin cần thiết về thị trường.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Quản lý Trung ương (CIEM), dù gia nhập đã 3 năm nhưng hiểu biết của doanh nghiệp về Cộng đồng Kinh tế chung ASEAN (AEC) còn hạn chế, đặc biệt là những kiến thức chuyên sâu và chính sách phát triển kinh doanh đi kèm. “Tôi cho rằng đây cản trở lớn của doanh nghiệp”, bà Tuệ Anh nói.

Theo ông Phạm Thành Kiên, Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, các hàng rào thuế quan và phi thuế quan giữa các nước trong Cộng đồng AEC đang dần xóa bỏ, nhưng từ năm 2015 đến nay, lượng hàng hóa từ TP.HCM xuất vào ASEAN mỗi năm đều tăng nhưng không có đột biến. Trong khi đó, nhập khẩu từ thị trường này lại tăng trưởng cao hơn nhiều (năm 2017 nhập siêu 8,15 tỉ USD, tăng 13% so với cùng kỳ). “Điều này cho thấy nhập siêu từ ASEAN là đáng lo ngại”, ông Kiên bình luận.
Còn theo bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM, nhiều mặt hàng của Thái Lan (từ thực phẩm cho đến thời trang, dệt may, da giày, hàng gia dụng, điện tử, điện lạnh...) đang được quảng bá và bày bán khắp các chợ truyền thống và siêu thị. “Các doanh nghiệp trong nước điêu đứng bởi giá hàng Thái thường rẻ hơn, mà chất lượng, mẫu mã cũng được người tiêu dùng đánh giá cao hơn”, bà Chi nhận định.

Thống kê cho thấy tỉ trọng hàng hóa xuất sang ASEAN của Việt Nam vào năm 2017 đạt 11%, tăng không nhiều so với mức gần 10% của năm ngoái. Nguyên nhân là vì thiếu thông tin, sức mạnh nội tại của doanh nghiệp và các chính sách hỗ trợ chưa thực sự lan tỏa.

Để được xuất ngoại

Thực tế, hàng Việt vẫn còn những nét hấp dẫn riêng và nhiều doanh nghiệp vẫn xuất khẩu tốt. Chẳng hạn, trường hợp của Vinamit với các sản phẩm trái cây sấy dẻo hay sấy khô. Ông chủ Nguyễn Lâm Viên của Vinamit mới đây cho hay, thị trường Thái đón nhận khá nhiệt tình dòng sản phẩm sấy khô mới (nước mía hay cà phê sấy khô). Tương tự là Gỗ An Cường với doanh thu tính bằng triệu USD cho sản phẩm gỗ nội thất xuất khẩu.

Nông sản Việt cũng được nhiều công ty ngoại để ý. Chẳng hạn, MM Mega Market (trước đây là Metro Cash & Carry) đang tăng cường tìm kiếm những mặt hàng nông sản mới để cung cấp cho thị trường nước ngoài, thông qua kênh phân phối của tập đoàn mẹ TCC (Thái Lan). Số liệu từ MM Mega Market cho thấy giá trị hàng Việt xuất qua Thái Lan đạt hơn 5 tỉ USD vào năm 2017, gồm hàng may mặc, thực phẩm khô và thực phẩm tươi sống.

Bà Punthila Puripreecha, Giám đốc Vận hành Công ty MM Mega Market Việt Nam, cho biết đơn vị này đã xuất đơn hàng đầu tiên là hơn 100 tấn nông sản Việt, gồm khoai lang vàng, khoai lang tím, thanh long, trái cây sấy, bánh tráng... sang hơn 700 siêu thị Big C ở Thái Lan trong quý I/2018. Theo bà Punthila, nông sản Việt có lợi thế là hương vị, chất lượng tốt, giá cả cạnh tranh, sản lượng ổn định. “Một số mặt hàng như vú sữa, bơ Đà Lạt... rất được quan tâm tại thị trường Thái Lan”, đại diện MM Mega Market cho biết.

Có thể thấy hàng Việt vẫn còn những nét hấp dẫn riêng, nhưng để được xuất ngoại vẫn phải theo tiêu chuẩn của quốc tế, cuộc chơi của vốn và công nghệ mới. Trong khi đó, phần lớn doanh nghiệp Việt vẫn có quy mô nhỏ. “Nếu tự đi một mình sẽ rất khó thành công”, ông Hòa, ITPC, chia sẻ. Thay vào đó, doanh nghiệp Việt nên tăng cường khảo sát thị trường thông qua các tổ chức chính thức.

Gian hàng Vinamit tại hội chợ xuất khẩu hàng Việt.

Ông Lê Đức Nghĩa, Tổng Giám đốc Gỗ An Cường, cho biết bí quyết là nên đi theo kênh đại lý, các hội chợ thương mại trước khi mở văn phòng đại diện để giảm thiểu chi phí.  Tuy nhiên, vị đại diện của ngành gỗ xuất khẩu này cũng cảnh báo: “Đối với thị trường ASEAN, hãy làm thật tốt ở thị trường Việt Nam đã rồi hãy nghĩ đến thứ khác. Nếu không tốt thì người Thái vào bán hết”.