Giảm cú sốc cho dệt may và da giày

Năm nay, ngành dệt may Việt Nam đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu đạt 48 tỉ USD, còn ngành da giày đặt mục tiêu 29 tỉ USD. Thế nhưng, trong hội thảo chuyên đề mới đây của ngành dệt may, ông Lê Tiến Trường, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Tập đoàn Dệt May Việt Nam (Vinatex), đề nghị các doanh nghiệp trong hệ thống cần tận dụng giai đoạn thuận lợi để tối ưu hóa lợi nhuận trong 6 tháng đầu năm, phấn đấu hoàn thành 2/3 kế hoạch cả năm.

Cú sốc thuế quan 
Sở dĩ có sự gấp rút này là bởi vì bắt đầu từ ngày 5/4/2025, tất cả các sản phẩm dệt may, da giày của Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ đều bị áp thêm 10% thuế. Điều này đang tạo ra sự mất cân bằng trong động lực thương mại của Việt Nam khi mức thuế trung bình đã tăng 3 lần từ 5% lên 15%. Sau 90 ngày hoãn thuế, nếu mức thuế đối ứng tăng lên 46%, mức thuế mới sẽ vượt quá 51% (tùy loại sản phẩm), tức là tăng gấp 10 lần so với mức thuế hiện tại.

“Việc tăng thuế có thể khiến giá sản phẩm tăng và kim ngạch xuất khẩu giảm, có khả năng góp phần gây ra lạm phát. Thuế cao sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng của các nhà sản xuất dệt may, da giày tại Việt Nam, khiến các thương hiệu Mỹ đang nhập khẩu từ Việt Nam có thể tìm kiếm nhà cung cấp thay thế từ những quốc gia khác”, Phó Giáo sư Rajkishore Nayak, giảng viên ngành quản trị doanh nghiệp thời trang tại RMIT, nhấn mạnh. “Ngoài ra, tác động có thể lan tỏa đến nhiều doanh nghiệp đang phụ thuộc vào nguyên liệu từ Việt Nam để sản xuất giá trị gia tăng, bao gồm cả doanh nghiệp sản xuất ở Mỹ”, ông nói.

Ứng phó tức thời và dài hạn
Lãnh đạo của Vinatex nhận định từ nay đến ngày 10/7, Mỹ có thể công bố các chính sách thuế tạm thời với Việt Nam, nhưng còn phụ thuộc vào tiến độ đàm phán giữa Bộ Công Thương và Chính phủ. Tồn kho thấp tại Mỹ có thể giúp đơn hàng quý III duy trì tốt, nhưng quý IV/2025 dự báo giảm khoảng 10% do sức tiêu dùng Mỹ yếu đi.

Một yếu tố rủi ro khác là tiến trình đàm phán thuế với Mỹ vẫn đang bỏ ngỏ. Vì thế, chính sách thuế quan tiếp tục là ẩn số lớn đối với ngành trong nửa cuối năm. Đó là lý do Chủ tịch Vinatex đề nghị chạy đua để hoàn thành 2/3 kế hoạch cả năm.

Nhìn tổng thể, ngành dệt may, da giày Việt Nam đứng trước thời điểm quan trọng buộc doanh nghiệp phải hành động ngay lập tức, đồng thời cần thay đổi trong trung hạn đến dài hạn để xây dựng khả năng phục hồi mạnh mẽ hơn trước các rủi ro ngày càng lớn.

Nhiều năm qua, dệt may và da giày luôn đứng trong nhóm dẫn đầu về kim ngạch xuất khẩu. Giá cả cạnh tranh, độ tin cậy, chính sách thuận lợi của Chính phủ, tính linh hoạt và khả năng giao hàng đúng hạn đã đóng góp đáng kể vào sự tăng trưởng nhanh chóng của ngành dệt may, da giày.

Tuy nhiên, chi phí lao động trong nước đã tăng đáng kể so với 5-10 năm trước, khiến lợi thế cạnh tranh bằng giá nhân công rẻ không còn là trợ lực của ngành. “Để bớt phụ thuộc vào thị trường Mỹ, ngành dệt may, da giày Việt Nam nên ưu tiên các mục tiêu chiến lược dài hạn bao gồm đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và sản phẩm, đầu tư vào công nghệ, sản xuất xanh và tập trung vào các sản phẩm bền vững”, Phó Giáo sư Rajkishore Nayak nhấn mạnh.

Cụ thể, mức thuế quan điều chỉnh cho thấy ngành dệt may, da giày Việt Nam nên thay đổi theo hướng tự chủ về nguyên liệu thô, phát triển các quy trình sản xuất có đạo đức, đầu tư vào tự động hóa và trí tuệ nhân tạo (A.I), đa dạng hóa sản phẩm và tìm kiếm những thị trường thay thế ở châu Á, châu Đại Dương và EU. Bằng cách đáp ứng các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn, sử dụng hóa chất, chất lượng và dán nhãn do EU và các nước khác đặt ra, Việt Nam có thể tăng kim ngạch xuất khẩu sang những thị trường này.

“Chúng tôi xác định 2 hướng chiến lược cốt lõi: phát triển sản phẩm giá trị gia tăng cao thông qua đầu tư R&D và chuyển đổi số toàn diện trong nhà máy - xây dựng mô hình nhà máy thông minh, ứng dụng công nghệ tiên tiến và A.I. Đây là con đường giúp nâng cao năng suất, giảm phụ thuộc vào lao động phổ thông và gia tăng sức cạnh tranh bền vững”, ông Song Jae Ho, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công (TCM), trấn an các cổ đông về kế hoạch vượt bão thuế và tăng trưởng.

Lãnh đạo TCM kỳ vọng nếu Việt Nam có thể thay thế 20-30% thị phần hàng dệt may Trung Quốc xuất sang Mỹ, ngành dệt may trong nước sẽ chứng kiến sự tăng trưởng vượt bậc. Tuy nhiên, để hiện thực hóa cơ hội, doanh nghiệp phải tuân thủ chặt chẽ các quy định xuất xứ hàng hóa, nhất là khi Mỹ đang tăng cường các biện pháp kiểm soát truy xuất nguồn gốc nhằm ngăn chặn hành vi lẩn tránh thuế. Quan trọng hơn, doanh nghiệp nội địa phải sẵn sàng cả về năng lực sản xuất, hệ thống kiểm soát chất lượng và tính minh bạch trong chuỗi cung ứng.