Gần như chắc chắn Mỹ sẽ phải mở kho dự trữ dầu chiến lược

Theo nguồn tin Reuters, khả năng các nước mở khodự trữ dầu chiến lược trước hoặc trong mùa hè năm nay đã vượt quá mức 50%. Vấn đề bây giờ chỉ còn là thời gian và quimô, số lượng nước tham gia. Liệu kế hoạch có nhận được sự trợ giúp từ cácnước có số lượng dự trữ lớn như Trung Quốc, và liệu Arab Saudi, nước sản xuấtdầu lớn nhất thế giới, có tăng lượng dầu xuất ra thế giới ngay cả khi lượng tồnkho thương mại đang ở mức cao hay không.

Giữa các thành viên của tổ chức năng lượng thếgiới (IEA) đang có những quan điểm bất đồng về việc liệu các điều kiện cho mộtđợt mở kho dự trữ đã xuất hiện đầy đủ hay chưa. Các nhà hoạch định chính sáchcủa Mỹ đã thảo luận về vấn đề này trong vài tuần gần đây. Anh và Pháp cũng bàytỏ sự ủng hộ trong khi Đức và một vài nước châu Âu khác lại phản đối.

IEA giờ đây đang cố gắng để có thể đưa ra quanđiểm rõ ràng về việc này. Trong buổi trả lời phỏng vấn báo chí tháng trước, bàMaria van der Hoeven, Giám đốc điều hành IEA cho biết cơ quan này vẫn chưa cóbuổi thảo luận nào về việc mở kho dự trữ, cũng chưa nhận được thông tin chínhthức nào từ Mỹ, dù rằng nước này được phép tự do mở kho dự trữ của họ sau khitham khảo ý kiến từ IEA.

Nghiên cứu thị trường mới nhất của IEA lặp lạinhững cảnh báo trước đó về sự sụt giảm lượng dầu dự trữ và căng thẳng cung cầu.Trong báo cáo về thị trường dầu mỏ tháng 3, có đoạn viết: “Lượng dự trữ dôi dư củaOECD sau suy thoái nhìn chung đã sụt giảm đáng kể và lượng tồn kho thực sự rấtcăng. Có thể sự gián đoạn nguồn cung do vấn đề Iran không thực sự tồn tại. Nhưng lượngdầu từ các nước không thuộc OPEC đã sụt giảm khoảng 750.000 thùng/ngày do các yếutố về kỹ thuật và chính trị gây nên.”

Giới quan sát nhận thấy có sự lưỡng lự từ phíaIEA và Ủy ban châu Âu (EC) trong việc ủng hộ mở kho dự trữ. Tuy nhiên, sự phảnđối của IEA đã dịu đi trước áp lực lớn từ Mỹ và các nước khác.

Trong cuộc họp thường kỳ diễn ra hôm 28 và 29/3vừa qua, bà Van der Hoeven nhận định “Thị trường dầu mỏ đã diễn biến căng thẳngtrong những tháng gần đây, giá dầu thô đang tăng cao trở lại, giá xăng đạt mứccao kỷ lục ở một vài nước thành viên. Giống như các tổ chức khác, IEA cũng quanngại về tác động của giá dầu tăng cao trong bối cảnh sự hồi phục nền kinh tếmong manh.”

Vẫn chưa thể kết luận các điều kiện pháp lý chomột đợt mở kho dự trữ phối hợp giữa các nước đã được thỏa mãn, nhưng dường nhưđiều đó đang đến gần, dựa vào lượng cung khan hiếm và suy giảm kinh tế.

Bà Van der Hoeven cam kết, IEA sẽ giám sát gắtgao diễn biến thị trường và sẽ liên kết chặt chẽ với các nước thành viên nhằmtrao đổi về tình hình thị trường. Bà nhấn mạnh IEA được lập ra để có thể phảnứng nếu thị trường đổ vỡ nghiêm trọng và luôn sẵn sàng hành động nếu các điềukiện mở kho dự trữ xuất hiện.

Mỹ và các nước đồng minh bày tỏ quan điểm mạnh mẽrằng họ có quyền đơn phương mở kho dự trữ và IEA không có quyền can thiệp.

Các điều kiện pháp lý qui định về việc mở kho dựtrữ là khá mơ hồ. Theo qui định tại “Hệ thống phản ứng trong trường hợp khẩncấp về nguồn cung” được IEA xuất bản năm 2011, điều kiện để mở kho là “sự đổ vỡnguồn cung thực sự xảy ra hoặc có nguy cơ xảy ra” hoặc “đổ vỡ nguồn cung dầuchính trên thế giới”.

Điều 8 của Hiệp ước IEP năm 1974 về xác lập hệthống các hành động đối phó tập thể, hạn chế nhu cầu và dự trữ khẩn cấp, quiđịnh sự sụt giảm nguồn cung bằng ít nhất 7% nguồn cung hàng ngày của nước thamgia hiệp ước. Tuy nhiên, điều kiện này đã bị vi phạm trong ba lần mở kho dự trữđược IEA bao gồm chiến tranh vùng vịnh năm 1991, bão Katrina năm 2005 và nộichiến Libi năm 2011.

Một điều quan trọng là hiệp ước này chỉ ra rõrằng kể cả khi vấn đề được dự báo xảy ra thì hành động tập thể vẫn có thể đượcthực hiện: “Bất cứ khi nào tình trạng sụt giảm lượng cung dầu mỏ xảy ra hoặc cóthể sẽ xảy ra ở tất cả các nước hoặc bất kỳ nước thành viên nào, các biện phápkhẩn cấp sẽ có hiệu lực.”

Các nước có quyền đơn phương mở kho dự trữ dầu chiến lược và IEA không có quyền can thiệp

Tại mục (42 USC 77 6241(d)(1) qui định kho dự trữsẽ được mở chỉ khi “tổng thống xác nhận sự sụt giảm và việc bán bắt buộc phải đượcthực hiện trước nguy cơ đổ vỡ nguồn cung nghiêm trọng hoặc thực hiện theo lệnhtừ chính quyền liên bang theo chương trình năng lượng quốc tế”.

Tại mục 42 USC 77 6202(8), luật Mỹ qui định sự đổvỡ nguồn cung năng lượng nghiêm trọng là sự thiếu hụt mà “(A) đang hoặc sẽ xảyra trên diện rộng và khoảng thời gian dài, do hiện tượng thiên nhiên khẩn cấp; (B)gây ra hoặc có thể gây ra tác động tiêu cực đến an ninh quốc gia hoặc nền kinhtế quốc gia; và (C) gây ra hoặc có thể gây ra sự đổ vỡ nguồn cung hoặc các sảnphẩm xăng nhập khẩu, sụt giảm nguồn cung các sản phẩm xăng dầu trong nước, hoặchành động phá hoại chính trị hoặc thiên tai”

Tổng thống phải chứng nhận rằng “ (A) tình trạngkhẩn cấp tồn tại và có sự sụt giảm đáng kể nguồn cung trong phạm vi và thờigian đáng kể; (B) sự tăng giá nghiêm trọng đối với các sản phẩm xăng dầu dotình trạng khẩn cấp này gây ra; và (C) sự tăng giá này có thể gây ra tác độngtiêu cực ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế quốc gia.”

Giờ đây, câu hỏi dành cho IEA và chính phủ cácnước thành viên là liệu sự suy giảm hiện tại từ Nam Sudan, Yemen, Syriavà Iran và các nước được dựbáo (nếu lượng dầu mỏ xuất khẩu của Iran tiếp tục sụt giảm) đã là đủ đểcác nước này mở kho dự trữ hay chưa. Và, vấn đề đặt ra đối với IEA và các nước phảnđối việc này là đợt mở kho dự trữ để đối phó với cuộc nội chiến ở Libi đã trởthành tiền lệ.

Việc mở kho dự trữ năm 2011 do vấn đề Libya được xem là thành công, vậy tại sao điều tương tự lại không xảy ra khi yếu tố Iran cũng làm cung giảm sút như vậy?

Phó Giám đốc điều hành IEA Richard Jones cho rằngđợt mở kho dự trữ năm ngoái nên được xem là một thành công. Tuy nhiên, các nhàlãnh đạo IEA đang cố gắng giải thích tại sao việc mở kho dự trữ của năm 2011 làphù hợp nhưng điều đó lại không phù hợp trong tình hình năm nay, khi mà nguy cơ đổ vỡ nguồn cung là ít hơn trong khi lượng dầu sụt giảm lại tươngđương. Hầu hết các điều kiện giá tăng, lượng tồn kho giảm và căng thẳng cungcầu đều xảy ra tương tự.

Trong khi đó, kể cả khi điều đang gây tranh cãilà các biện pháp trừng phạt không làm ảnh hưởng đến xuất khẩu của Iran, thìđiều dễ dàng tiên đoán được là vào mùa hè này Iran sẽ cắt giảm lượng xuất khẩu.Điều này có thể củng cố thêm cho việc điều chỉnh việc mở kho dự trữ được quiđịnh bởi IEA và luật Mỹ.

Cuối cùng, việc mở kho dự trữ là một hành độngmang tính chất chính trị. Trong trường hợp này, chính sách năng lượng về kho dựtrữ sẽ phải lệ thuộc vào chính sách ngoại giao đối với Iran và hạn chế Israel thông qua các biện pháptrừng phạt.

Trong suốt cuộc tranh luận này, các chính sáchngoại giao đã lấn át các chính sách về năng lượng. Đứng trên quan điểm của mộtngười tiêu dùng năng lượng, việc áp dụng cấm vận xuất khẩu dầu thô đối với Iranlà điều hết sức nhạy cảm, nhưng các vị ngoại trưởng đã chiến thắng các đối tácnăng lượng của họ.

“Quan điểm ở đây là giá dầu tăng cao là sự trảgiá cho việc ngăn chặn hoặc kéo lùi cuộc chiến chống lại Iran và việc tăng giá dầu có thể đượckiềm chế bằng cách sử dụng các kho khẩn cấp,” một nguồn tin trong ngành chohay.

Các chính trị gia ở Mỹ, Anh và một số nước khácsẽ làm mọi cách để có thể đạt được mục tiêu đó, điều này khiến việc mở kho dựtrữ dường như chắc chắn sẽ xảy ra, trừ khi giá dầu đi xuống.