Đi tìm nỗi sợ của nhà đầu tư

So với đầu năm 2022, VN-Index đã giảm hơn 25% xuống còn 1.126,07 điểm (phiên ngày 29/9). Giá của nhiều cổ phiếu đã giảm sâu đến 50-60%, thậm chí hơn. Giá trị giao dịch toàn thị trường cũng giảm gần một nửa, trung bình chỉ trên dưới 10.000 tỉ đồng/phiên. Tính từ tháng 4-8/2022, nhà đầu tư cá nhân trong nước đã rút ròng khoảng 6.000 tỉ đồng. Tuy nhiên, ở một góc nhìn khác, ông Huỳnh Minh Tuấn, nhà sáng lập Công ty Cổ phần FIDT, nhận định: “Đây là giai đoạn lựa chọn hàng tốt. Lợi thế đang thuộc về người mua và nhà đầu tư có thể đổi đời nếu tìm đúng long mạch”.

Việt Nam đang duy trì một mức tăng trưởng GDP cao, với dự phóng tăng trưởng GDP 7% năm 2022, nên theo một số chuyên gia, bức tranh trung hạn của thị trường chứng khoán vẫn khá hấp dẫn. Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Đinh Thế Hiển, chuyên gia kinh tế, khi đánh giá thị trường, phải nhìn trên bình diện thị trường của số đông, tức của những nhà đầu tư nhỏ lẻ không chuyên. Như vậy, thị trường chứng khoán hiện tại không phù hợp để tham gia. Bởi thị trường đang ở vào giai đoạn suy thoái, có nhiều yếu tố bất lợi và rất khó để kiếm lời trong ngắn hạn.

Thực tế, suốt giai đoạn 2020-2021, đã từng có những thời kỳ chứng khoán diễn biến “điên khùng” không theo một quy luật gì, khiến nhiều nhà đầu tư dù tay mơ vẫn có thể kiếm lời đột biến. Nhưng tổng kết lại, không ít trong số họ đã đu đỉnh và bị thua lỗ nặng bởi không biết dừng lại kịp thời.

Xét góc nhìn kỹ thuật, thị trường đang chịu một xung lực bán rất mạnh. Thị trường chung cũng trong xu hướng giảm và thiếu vắng dòng tiền bắt đáy. Vốn hóa chứng khoán Việt Nam giảm 55 tỉ USD so với đầu năm. Trong trường hợp VN-Index không thể hồi phục mạnh trong 3 tháng tới, cộng thêm không có các đợt niêm yết lớn, đây sẽ là năm đầu tiên giá trị vốn hóa đi lùi trong một thập kỷ. Trong bối cảnh này, theo ông Nguyễn Phương Thảo, chuyên gia phân tích tại Công ty chứng khoán VPS, nỗi sợ hãi có thể khiến nhà đầu tư bán ra ồ ạt bất cứ lúc nào và đẩy thị trường vào chỗ tiếp tục tạo những đáy mới.

Dưới góc nhìn vĩ mô, nền kinh tế toàn cầu đang phát đi nhiều tín hiệu cảnh báo, trong bối cảnh lạm phát cao, chiến dịch tăng lãi suất và cuộc chiến tranh Nga - Ukraine cùng lúc gây áp lực lên tăng trưởng. Nhiều cảnh báo về khả năng thế giới rơi vào một cuộc suy thoái. “Suy thoái toàn cầu có thể là cơ hội làm giàu, nhưng quan trọng hơn là ta cần chọn đúng thời điểm mua vào cuối chu kỳ suy thoái. Mua ở đầu hay giữa chu kỳ suy thoái thì vẫn cháy tài khoản như thường”, ông Thảo nhận định.

Tiến sĩ Đinh Thế Hiển cũng nhấn mạnh, những ai không có khả năng chấp nhận rủi ro, chưa ở trong thị trường thì chỉ nên quan sát thị trường, không cần vội vàng mua vào. Còn những ai đã lỡ nắm giữ các cổ phiếu có tính chất đầu cơ lướt sóng, không có yếu tố nền tảng nội tại, từng tăng ảo thì không nên luyến tiếc hay chờ đợi nữa. Thị trường sẽ không còn nạn bơm thổi, đẩy giá cổ phiếu sau khi nhà chức trách đưa ra xử lý lãnh đạo các công ty như Louis Capital, FLC...

Trường hợp vẫn quyết tâm tham gia thị trường, ông Hiển khuyên, nhà đầu tư có thể cân nhắc mua vào dựa trên 3 tiêu chí: cổ phiếu của doanh nghiệp có thương hiệu tốt, có thị trường tiêu thụ sản phẩm và được khách hàng đánh giá cao; cổ phiếu đó đã giảm về mức hấp dẫn khi so sánh với năm 2019; cổ phiếu của doanh nghiệp chưa từng gây tai tiếng, xung đột quyền lợi với cổ đông.

Ngay cả khi chọn được cổ phiếu thỏa 3 điều kiện này, nhà đầu tư cũng không nên đầu tư ngay một lần mà có thể mua dần dần. Cách thức đầu tư cũng chỉ nên đầu tư khoảng 3 mã cổ phiếu để tập trung theo dõi cũng như cần kiên nhẫn, chấp nhận chờ trong ít nhất 6 tháng trước khi nghĩ tới việc “thu hoạch”. Đặc biệt, mức lợi nhuận kỳ vọng chỉ nên 15%/năm.

Chuyên gia VPS đặc biệt lưu ý nhà đầu tư yếu tố “đúng thời điểm”. Cơ hội chỉ nhiều khi chọn đúng thời điểm, còn sai thời điểm thì cái nhận được chỉ là bẫy. Ngoài ra, trong đầu tư có một nguyên tắc quan trọng khác “đừng chống lại thị trường”. Nhà đầu tư chỉ nên tham gia khi thị trường trong xu hướng uptrend (lên) hoặc ít nhất là uptrend ngắn hạn. Với xu hướng downtrend (giảm), việc đầu tư đòi hỏi một khả năng thành thục phân tích kỹ thuật và tâm lý giao dịch phải mạnh. “Nếu không chuyên, nhà đầu tư không nên tham gia khi thị trường downtrend. 99% bạn sẽ nộp tiền cho các nhà giao dịch chuyên nghiệp”, ông Thảo tư vấn.

Ông Đào Minh Châu, Phó Giám đốc Phân tích cổ phiếu của SSI Research, cho rằng, trong khủng hoảng sẽ có những cơ hội tốt để tích lũy cổ phiếu trong dài hạn 3-5 năm. Ví dụ, giai đoạn năm 2012 suy thoái kinh tế, nhiều cổ phiếu của các doanh nghiệp tốt có định giá rất rẻ, từ đó đến nay cũng chính những doanh nghiệp này lại tăng trưởng lợi nhuận từ 10-20 lần. Hoặc ngay trong đại dịch COVID-19 nhiều cổ phiếu rơi xuống vùng giá thấp, những nhà đầu tư mua vào đúng lúc đã có được lợi nhuận. Thời điểm hiện nay, nhà đầu tư có thể lựa chọn nhóm cổ phiếu mang tính phòng thủ, ít phụ thuộc vào chu kỳ kinh tế như cổ phiếu ngành bán lẻ, tiêu dùng, y tế, công nghệ thông tin...