Có thể mua nợ xấu theo giá trị sổ sách bằng trái phiếu

Chính phủ vừa ban hành Nghị định 53 về việc thành lập Công ty Quản lý tài sản(VAMC) nhằm xử lý nợ xấu, thúc đẩy tăng trưởng tín dụng hợp lý cho nền kinh tế. Tuy nhiên, có ýkiến cho rằng đã là nợ xấu tại sao lại phải mua theo đúng giá trị ghi sổ dù chỉ là trái phiếu. Hơnnữa, vốn điều lệ VAMC chỉ 500 tỷ đồng quá ít để xử lý nợ xấu.

Dưới đây là bài phỏng vấn Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chính sách,Trường ĐH Kinh tế - ĐH Quốc gia Hà Nội, Nguyễn Đức Thành.

Ông có thể nói rõ hơn về việc VAMC sẽ mua nợ xấu của các NH bằng trái phiếu đặc biệt?Vì sao lại chọn phương án này?

Theo nguyên tắc thị trường, giả sử khoản nợ xấu này là 1 tỷ đồng nhưng giờ khả năng đòi nợ rấtthấp nên giá trị chỉ còn 100 triệu đồng, thậm chí là 10 triệu đồng. Nhưng theo sổ sách NH đã từngcho doanh nghiệp đó vay là đúng 1 tỷ đồng, bởi vậy trái phiếu đặc biệt này chẳng qua là một dạnggiấy ghi rõ khoản nợ này là 1 tỷ đồng. NH có thể dùng trái phiếu này để đem lên NHNN vay tái cấpvốn. Số tiền vay được không phải để trích lập dự phòng rủi ro mà để tăng thanh khoản cho NH.

Trong khối nợ xấu có nợ nhóm 4, nợ nhóm 5 và thay vì việc phải trích lập dự phòng rủi ro 50%,thậm chí là 100% ngay lập tức thì nay mỗi năm NH chỉ phải trích lập dự phòng rủi ro 20%, tươngđương 200 triệu đồng/1 tỷ đồng đó mà thôi. Và sau năm năm trích lập đủ 100% dự phòng rủi ro tươngđương 1 tỷ đồng, lúc này khoản nợ xấu sẽ được xóa.

Vậy NHTM được lợi gì từ VAMC, thưa ông?

Trong thời gian VAMC nhận khoản nợ 1 tỷ đồng này, họ bán được bao nhiêu thì trả lại cho NH bấynhiêu. Tuy nhiên, phía NH được hai cái lợi: Thứ nhất, thay vì các khoản nợ phải trích lập ngay lậptức rất khó cho NH, giờ khoản nợ này được trích lập từ từ. Nghĩa là tạo cho NH một ngân sách mềm.Thứ hai, khi có trái phiếu, VAMC được phép cầm giấy nợ này đến NHNN vay tái cấp vốn để tăng thanhkhoản.

NHTM phải trả nợ suốt năm năm. Nhưng VAMC buộc đưa NH vào kỷ luật, phảilàm theo. Hơn nữa, tiền NH cũng không phải bỏ ra, việc trích lập vẫn nằm ở túi NH chứ không đi đâuhết.

Trong trường hợp năm năm sau VAMC không bán được đồng nào từ cục nợ này thì NH đã trích đủ dựphòng rủi ro 100% rồi. Đến lúc này trái phiếu cũng được xóa đi. Và VAMC lại bưng toàn bộ tài sản đótrả lại cho NH.

Về nguyên tắc thì VAMC không vi phạm luật pháp, không lạm dụng tài sản công gì cả. VAMC chỉ thựchiện luật của thị trường, đó là cái lý của luật chơi. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ hiệu quả củachính sách này đến đâu, nhiều hay ít mà thôi.

Vậy thưa ông, toàn bộ chính sách của VAMC này hiệu quả có cao không?Vì sao?

Sứ mệnh công ty này nhằm xử lý nợ xấu để thúc đẩy tăng trưởng tín dụng. Để đánh giá tiêu chíhiệu quả trong việc thực sự xử lý vấn đề nợ xấu, có một số biểu hiện như sau: Về mặt vĩ mô, tỉ lệnợ xấu trong hệ thống nền kinh tế hạch toán bất kỳ cách nào cũng phải giảm xuống. Thứ hai, lãi suấtchênh lệch giữa đầu ra và đầu vào phải giảm xuống. Thứ ba, trên cơ sở đó hệ thống tín dụng trở lạihoạt động nhịp nhàng. Nghĩa là NH huy động được tiền gửi, doanh nghiệp tiếp cận được vốn và biên độcho vay và huy động càng thấp càng tốt...

Tuy nhiên, với cách chúng ta đang làm kết quả sẽ khôngcao. Vì trong thời gian giải quyết nợ xấu, lãi suất cho vay giữ khoảng 13%, 14% mà không thấp hẳn.Mà kéo dài thời gian xử lý nợ xấu thì doanh nghiệp sẽ mệt mỏi. Hơn nữa, đề án này chưa giải quyếtđược phần trọng yếu của nợ xấu. Xét cho cùng NH cũng phải tự đi kiếm tiền trả nợ. Vì khoản nợ nàykhông được bán vì chưa có quy định dù khuyến khích được bán. Nhưng làm sao thúc đẩy việc bán thìchưa có quy chế.

Nghĩa là việc mua bán nợ vẫn chưa được giải quyết và muốn giải quyết cần một quy chế pháplý?

Đúng vậy, cần có nghị định khác để tạo lập thị trường mua bán nợ này. Chẳng hạn như vốn ở đâu,trong hay ngoài, định giá ra sao. Trong đó, nợ xấu chủ yếu lại là bất động sản. Chứ nhưVAMC hiện nay chỉ mới giải quyết giữa các chủ nợ với nhau mà chưa giải quyết các con nợ. Trong khiđó, con nợ là người tạo ra nợ xấu. Sau năm năm cái cục nợ này vẫn còn nguyên dù NH đã trích lập đủ100%. Trong nghị định này cũng nói sẽ tái cơ cấu nhưng rất mờ nhạt. Giải pháp căn cơ là phải tăngđược khả năng trả nợ của con nợ.

Liệu sẽ ra sao nếu khoản vay mới của doanh nghiệp sẽ tiếp tục thành nợ xấu, nghĩa là nợ xấuđè nợ xấu? Các nước trên thế giới giải quyết vấn đề này thế nào, thưa ông?

Đúng là vẫn có khả năng này xảy ra. Cách đây 10 năm, ở Trung Quốc có nợ xấu rất nhiều, sau khiChính phủ cắt nợ xấu ra một bên để cho vay mới, lúc đó nợ xấu lại mọc trở lại.

Ở Trung Quốc sau đó cũng phải tái cơ cấu doanh nghiệp. Tuy nhiên, nợ xấu của Trung Quốc chủ yếu làkhu vực nhà nước, vì chính phủ nước này cũng phải tái cấu trúc và bù lại từ khu vực doanh nghiệp tưnhân.

Nhật Bản làm bằng cách chính phủ cũng để các doanh nghiệp kinh doanh tốt vào mua cổ phần. Nóichung là phải tái cơ cấu để làm doanh nghiệp tốt lên. Tuy nhiên, kinh tế của Nhật già cỗi nên việchồi sinh không mạnh mẽ. Kinh tế Việt Nam còn mới nên khả năng khi phục hồi sẽ mạnh mẽ hơn. Và chúngta muốn làm tốt vấn đề này cần tạo một thị trường mua bán nợ minh bạch. Nếu VAMC mua cục nợ xấu thìmới nảy sinh vấn đề định giá. Rõ ràng là VAMC có quyền lực vì nó có tiền và là người mua nên nó cólợi.

Với vốn điều lệ là 500 tỷ đồng, VAMC muốn mua nợ xấu của NHTM theo giá thị trường bằng nguồnvốn chứ không bằng trái phiếu đặc biệt thì tiền ở đâu, thưa ông?

VAMC sẽ kêu gọi nguồn vốn, có thể từ những NHTM thặng dư tiền. Vì hiện nay có loại NH thừa tiềnvà ít nợ xấu. Sau khi mua, thị trường ấm lên thì có thể bán. Tôi nghĩ sẽ có nhiều người đóng góp kểcả đối tác nước ngoài. Nên cuối cùng vẫn cần văn bản pháp quy để tạo dựng thị trường mua bán nợ mộtcách minh bạch và rõ ràng.

Khi NH lên vay tái cấp vốn ở NHNN, cùng với việc NHNN đang bơm tiền ra các gói hỗ trợ khác,liệu có tác dụng lên lạm phát?

Giả sử nợ xấu 200.000 tỷ đồng tương đương là 10 tỷ USD. Trong năm năm thì mỗi năm bơm ra khôngđến 2 tỷ USD cộng với các khoản khác cũng không phải là khoản lớn vì các khoản đưa ra rải rác trongnăm năm. Và bản thân đó cũng là tín dụng và tín dụng cũng đang cần đưa ra.

Khối lượng nợ xấu này đa số là bất động sản. Nghĩa là muốn làm hồi sinh doanh nghiệp thì phảigiải quyết được thị trường bất động sản? Liệu có lợi ích nhóm trong chính sách?

Tôi nghĩ NHNN đang nhìn vào chính sách lớn hơn, sau khi khi kiểm soát được được thị trường USD,vàng… Với chính sách này, ba năm nữa NHNN sẽ lái được dòng tiền vào bất động sản và lúc này thịtrường sẽ ấm trở lại. Nhưng quan trọng hơn nữa là mọi cái vào đúng giá trị của nó.

Theo nghị định đi vay tái cấp vốn, NHNN tùy từng thời điểm sẽ quyết định cho vay bao nhiêu trêngiá trị cổ phiếu. Và mức lãi suất cho vay trong từng thời kỳ do NHNN và Thủ tướng quyết định. Theotôi, nên quy định rõ cho vay khoảng bao nhiêu, giả sử là 70% lãi suất tái cấp vốn trên mệnh giá.Lãi suất tối thiểu thấp hơn lãi suất tái cấp vốn khoảng 10%.