Chương trình can thiệp thị trường gạo đẩy Thái Lan tới gần khủng hoảng?

Bán 500 nghìn tấn gạo với giá lỗ?

Mới đây, một quan chức bộ Thương mại Thái Lan tiết lộ chính phủ nước này sẽ bán 500 nghìn tấn gạo vụ cũ trên thị trường thế giới tháng 4 với giá lỗ. Ông này cho biết giá thấp hơn do chất lượng gạo vụ cũ giảm dù được lưu trữ trong điều kiện tốt nhất.

Đây là động thái nhằm giải quyết tình trạng căng thẳng tài chính, với thiệt hại đến nay lên tới 6 tỷ USD của Thái Lan do chính sách mua gạo giá cao của chính phủ trong 2 năm qua và các khiếu kiện tại Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO).

Một quan chức Thái Lan trong tháng này cũng cho biết, chính phủ cũng có thể giảm giá mua gạo xuống giá gần hơn với giá gạo thế giới trong thời gian tới. Tuy nhiên thông tin này đã khiến các nông dân giận dữ. Hội Nông dân Thái Lan đe dọa sẽ vận động hàng ngàn nông dân đến Bangkok để phản đối động thái này. Bangkok cũng có thể dừng mua 18 giống gạo chất lượng thấp trong lần tới.

Chính phủ Thái Lan trả tới 15.000 baht/tấn gạo (510USD), khiến giá xuất khẩu lên cao hơn nhiều so với gạo cùng loại từ Ấn Độ hay Việt Nam. Điều này giải thích lý do tại sao lần đầu tiên trong 3 thập kỷ, Thái Lan là không còn là nhà xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới năm 2012.

Thương nhân và các quan chức ngành công nghiệp gạo cho rằng chính phủ sẽ bị thiệt hại lớn nếu bán bây giờ do nguồn cung dồi dào từ Ấn Độ và Việt Nam và việc tỷ giá đồng baht so với USD lên cao nhất 16 năm trong tháng này, làm cho gạo Thái trở nên đắt đỏ hơn.

Khiếu kiện liên quan tới kho dự trữ gạo khổng lồ của Thái Lan

Trong các câu hỏi đệ trình lên WTO trong tuần này, Mỹ một lần nữa yêu cầu Thái Lan lý giải kế hoạch xử lý gạo đã mua theo chương trình này.

Dự trữ gạo trong kho của chính phủ Thái Lan hiện khoảng 17 triệu tấn, gần gấp đôi lượng gạo nước này xuất khẩu mỗi năm trước khi Đề án mua gạo được thực hiện trong 2 năm trước.

Việc làm sáng tỏ các nội dung của Đề án cũng sẽ gây tổn thất chính trị cho Thủ tướng Yingluck Shinawatra, kế hoạch đã giúp bà giành chiến thắng năm 2011 nhờ hàng triệu phiếu ở khu vực nông thôn.

Nông dân Thái Lan cho biết phải chờ đợi vài tháng để nhận được tiền bán gạo và họ sẵn sàn biểu tình nếu có vấn đề xảy ra. Còn Ngân hàng nông nghiệp và hợp tác xã nông nghiệp (BAAC), đơn vị chịu trách nhiệm thực hiện chương trình mua gạo khiếu nại đã chỉ nhận được 86/400 tỷ baht của số tiền đã chi.

Điều này khiến cho chính phủ buộc phải cam kết sẽ tiếp tục mua gạo. Tuy nhiên, hiện tại chính phủ không có chỗ để trữ và không thể bán mà không bị tổn thất lớn.

Nợ công tăng cao do chương trình mua gạo của chính phủ

Viện Nghiên cứu Phát triển Thái Lan (TDRI) cảnh báo chương trình đã gây ra thiệt hại 175 tỷ baht (6 tỷ USD), dựa trên tính toán giữa giá can thiệp và giá thị trường, cũng như chi phí cho việc lưu trữ, hậu cần và sự suy giảm về chất lượng.

Nếu điều này tiếp tục sẽ đẩy tỷ lệ nợ so với GDP của Thái Lan lên giới hạn cho phép 60% từ mức khoảng 44% hiện nay, TDRI cho biết. Trong khi đó, chính phủ Thái Lan dự tính thâm hụt ngân sách cho năm tài chính này sẽ là 300 tỷ baht.

Các chương trình can thiệp không có gì mới ở Thái Lan. Nó được thực hiện từ từ những năm 1980 và chính phủ kế tiếp đã giữ một số tiền nhất định từ thị trường gạo mỗi năm để hỗ trợ giá. Nhưng trước đó, gạo được mua ở quanh mức giá thị trường. Giá gần như tăng gấp đôi so với mức thị trường trong thời gian chuẩn bị cho cuộc bầu cử chung tháng 7/2011.
Giá gạo thế giới sẽ giảm sâu nếu Thái Lan xả kho?

Gạo Thái 5% tấm hiện ở mức 545 USD/tấn trong tuần này, giảm từ mức 570USD/tấn vào đầu năm nay. Tuy nhiên giá này vẫn cao hơn nhiều so với gạo 5% từ Ấn Độ với 450 USD/tấn và từ Việt Nam khoảng 400USD/tấn.


Samarendu Mohanty, nhà kinh tế cấp cao tại Viện nghiên cứu lúa gạo quốc tế Manila (IRRI), cho rằng mặc dù nhu cầu gạo năm 2013 vẫn còn mạnh mẽ, giá gạo toàn cầu sẽ giảm nếu Thái Lan xả kho.

Kiattisak Kalayasirivat từ Novel Agritrade cảnh báo giá có thể giảm từ 20-30USD/tấn nếu Thái Lan xả kho, mặc dù nhu cầu từ châu Phi hay Trung Quốc có khả năng sẽ hỗ trợ giá.

Các nước đối thủ của Thái Lan như Ấn Độ và Việt Nam, những người đã bước chắc chắn vào thị trường bởi sự biến mất của các nhà xuất khẩu Thái Lan, đang theo dõi chặt chẽ trường hợp Thái Lan buộc phải đổ hàng triệu tấn gạo vào thị trường, vốn đủ cung của thế giới.

Nguồn Reuteur/Khám phá