Bitcoin vẫn chỉ là ẩn số

Sàn giao dịch CBOE đã phải ngưng giao dịch hợp đồng Bitcoin tương lai trong 2 phút sau khi giá tăng vọt 10% lúc vừa mở cửa, lần tiếp theo lại bị ngưng 5 phút khi mức giá đã tăng đến 20%. Các nhà đầu tư cũng gặp chút khó khăn khi lượng truy cập vào website cboe.com tăng đột biến. 

Trong thông cáo của mình, CBOE công bố đã giao dịch được 4.127 hợp đồng vào ngày đầu tiên. Kết quả, Bitcoin Tương lai tăng điểm trong ngày đầu tiên giao dịch. Theo đó, hợp đồng tương lai kết thúc vào tháng 1 đạt 18.545USD, tăng 19,9% so với mức giá khi mở cửa. Liệu Bitcoin sẽ tiếp tục tăng giá “điên cuồng” như khi giao dịch trên các sàn phi chính thức trong suốt 3 tháng qua? 

Thực tế thì không, Bloomberg nhận định. Theo đó, lượng giao dịch Bitcoin Tương lai vẫn chiếm một phần rất nhỏ trong lượng giao dịch bitcoin trên thế giới. Thống kê cho thấy giá trị hợp đồng được giao dịch trong 8 giờ đầu tiên đạt khoảng 40 triệu USD, trong khi cùng lúc đó có khoảng 1,1 tỉ USD giao dịch Bitcoin trên toàn cầu, theo Cryptocompare.com.

Dù mức giá có tăng, nhưng khối lượng giao dịch tương đối thấp cho thấy các nhà đầu tư trên thị trường chính thức vẫn đang thận trọng quan sát, khác với những đợt tăng giá điên cuồng trên các sàn giao dịch phi chính thức trong thời gian qua. Phải chăng các nhà giao dịch “thực thụ” vẫn còn e sợ Bitcoin, hoặc những “tay chơi” chuyên nghiệp vẫn chưa nhảy vào?

Bloomberg cũng dẫn lại một thực nghiệm kinh tế để lý giải cho tình huống trên. Theo đó, Ernst Fehr và Michel Marechal (Đại học Zurich) và Alain Cohn (Đại học Michigan) khảo sát 128 nhân viên ngân hàng đầu tư lớn trên toàn cầu. Họ được đưa một khoản tiền để tự do đầu tư tùy theo khẩu vị rủi ro. Kết quả là tỉ trọng phân bổ vào tài sản có rủi ro chỉ 20%. 

Nhà đầu tư chuyên nghiệp thường chấp nhận rủi ro nhưng cũng có những lúc e ngại rủi ro. Vậy tại sao hợp đồng tương lai chính thức được giao dịch trên CBOE lại chưa thực sự bùng nổ? 

Hãy nhìn lại hợp đồng tương lai đang được giao dịch trên CBOE. Hợp đồng tương lai được định nghĩa là hợp đồng mua bán tài sản với một mức giá được xác định trước trong thời điểm tương lai. Phần lớn là những loại tài sản như vàng, bạc, lương thực, dầu khí… chủ yếu để bảo vệ rủi ro biến động giá quá lớn và cũng để đầu cơ. Trong trường hợp này, tài sản cơ sở đó là Bitcoin. 

Trong những loại hợp đồng tương lai, vấn đề kiếm chênh lệch giá thường được quan tâm. Chẳng hạn giá gạo hiện tại ở mức 100 đồng. Người nông dân sẽ giao gạo cho công ty phân phối với mức giá được xác định trước là 110 đồng vào 6 tháng tiếp theo. Người nông dân vì thế có động cơ trở thành nhà thương mại, khi họ mua với giá hiện tại và sẽ bán với giá cao hơn. Giá gạo vì thế sẽ có xu hướng tăng dần cho đến thời điểm hàng hóa được giao.

Vấn đề của Bitcoin là ở đây. Tại sao nhà đầu tư phải trả thêm 1.000 USD cho 1 đồng Bitcoin được giao trong tháng Giêng năm sau, trong khi họ có thể mua chúng ngày hôm nay với mức giá 18.000USD? Để giao gạo cho người mua, người nông dân cũng mất chi phí lưu kho, vận chuyển cho mức giá tăng lên đó. 

Nhưng còn Bitcoin thì chuyển tiền bằng hệ thống điện tử vốn có chi phí rất thấp. Phần chi phí này có lẽ nằm ở chỗ việc lưu trữ Bitcoin hiện khá đắt đỏ: hiếm người rành về công nghệ để tạo ví điện tử lưu trữ Bitcoin, hoặc nghi ngại về khả năng bị tin tặc tấn công. 

Thực tế, Bitcoin Tương lai ở đây khác với “gạo tương lai”. Vấn đề là người nông dân có gạo để giao hàng, còn các nhà đầu tư Bitcoin tương lai lại không sở hữu Bitcoin. 
Hợp đồng Bitcoin Tương lai không diễn ra sự kiện giao hàng thực tế, mà là thanh toán bằng tiền mặt (cash settlement). Thuật ngữ này nói rằng vào thời điểm đáo hạn của hợp đồng tương lai, nhà đầu tư sẽ được trả một khoản tiền bằng với giá của Bitcoin vào thời điểm tương lai đó. Hợp đồng tương lai cũng cho phép nhà đầu cơ tham gia bán khống. Những tính năng này rõ ràng là rất hấp dẫn mà kết quả mang lại là thị trường toàn những người đầu cơ, thay vì sở hữu hàng hóa thực sự.

Một rắc rối khác cũng xảy ra khi giá Bitcoin giữa các sàn giao dịch khác nhau, cả chính thức lẫn phi chính thức. Sàn giao dịch CBOE xác định mức giá tài sản cơ sở là đồng Bitcoin dựa trên sàn giao dịch Gemini, được thành lập năm 2014, có giấy phép kinh doanh sàn giao dịch Bitcoin theo các yêu cầu chính quyền bang New York. 
Trong khi đó, đồng Bitcoin còn được giao dịch ở rất nhiều sàn giao dịch khác nhau. Thống kê của Bloomberg cho thấy mức giá Bitcoin Tương lai mà CBOE đưa ra cao hơn cả mức giá giao ngay, được tổng hợp từ chỉ số giá từ 5 sàn giao dịch lớn trên thế giới. 

Cho đến nay, những diễn biến giao dịch của Bitcoin Tương lai chưa thực sự ấn tượng. “Điều này là tốt”, Bloomberg nhận định. Trong tuần này, Bitcoin Tương lai cũng được giao dịch trên sàn hàng hóa CME, vốn là một trong những sàn giao dịch hàng hóa lớn nhất trên thế giới và lên cả sàn Nasdaq trong giữa năm sau. Có lẽ những “con sói phố Wall” vẫn đang rình mồi.