Bao giờ có "ETF made in Vietnam"?

"Cần từ 5-7 năm loại hình quỹ hoán đổi danh mục ETF mới trở nên sôiđộng trên TTCK, nhưng chúng ta cần hành động từ bây giờ vì tương lai của loại hình quỹ này", ông VũBằng, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) đã phát biểu như vậy trong cuộc họp bàn giải phápcho TTCK 2014 cuối tuần qua.

Trước đó, trong cuộc gặp mặt của Sở GDCK Hà Nội (HNX) với các CTCKhồi tháng 11 năm 2013, khi thành viên đặt câu hỏi, bao giờ Việt Nam mới có loại hình quỹ ETF, ôngTrần Văn Dũng, Chủ tịch HNX nói rằng, nền tảng pháp lý đã có và hệ thống giao dịch có thể hoànthiện trong quý I, vì thế để có quỹ ETF, chỉ còn chờ miếng ghép cuối cùng từ chính các nhà tạo lậpquỹ.

Vì sao phải có ETF?

Công ty liên doanh Quản lý quỹ Vietcombank chia sẻ, tổng quy mô quỹmở hay quỹ tương hỗ trên toàn thế giới khoảng 26,8 nghìn tỷ USD, trong đó Mỹ là thị trường lớn nhấttoàn cầu, chiếm khoảng 49% số này. Về loại hình quỹ, phổ biến nhất là quỹ mở, chiếm 88,6%, thứ đếnlà quỹ ETF chiếm 9,1% và cuối cùng là quỹ đóng, chỉ chiếm 1,8% quy mô ngành quỹ thế giới. Những consố này cho thấy, quỹ ETF có vị trí tương đối lớn trong ngành quỹ thế giới và Việt Nam không thể bỏqua việc phát triển loại hình quỹ này.

Một tổ chức lớn khác, Bộ phận dịch vụ chứng khoán HSBC Việt Namđánh giá, việc Bộ Tài chính ban hành Thông tư 229/2013/TT-BTC hướng dẫn về quỹ hoán đổi danh mục làmột điểm sáng chính sách năm 2013 và tổ chức này kỳ vọng, năm 2014, Việt Nam sẽ xuất hiện sản phẩmETF đầu tiên.

Theo quy định hiện hành, ETF là một trong số các loại hình quỹ đầutư mà đối tượng tạo lập chính là công ty quản lý quỹ. Trong khối các công ty quản lý quỹ Việt Nam,hiện có 2 công ty là SSIAM và VFM tỏ ra quan tâm đến việc lập quỹ ETF và đang chờ đợi các động tháipháp lý để thực hiện những bước đi chính thức trong việc lập quỹ này.

Với nhà đầu tư đại chúng, quỹ ETF là gì, vẫn là một khái niệm rấtđỗi mơ hồ. Người ta chỉ biết đến việc có 2 quỹ ETF quy mô khá lớn từ nước ngoài đang "tác nghiệp"trên TTCK Việt Nam. Một số CTCK lớn cập nhật thêm danh mục đầu tư của loại hình quỹ này để nhà đầutư Việt Nam tham khảo. Còn lại, cơ chế vận hành quỹ ETF như thế nào, những đối tượng nào tham gia,kỹ thuật giao dịch ra sao… thì hầu như chưa từng được phương tiện truyền thông đại chúng đề cập,nên "dân tình" nhìn chung không biết rõ.

Chia sẻ về độ lớn của 2 quỹ ETF tại Việt Nam, ông Trần Đắc Sinh,Chủ tịch Sở GDCK TP. HCM cho biết, Quỹ DB Tracker Vietnam và Quỹ Market Vectors Vietnam có tổng tàisản quản lý khoảng 800 triệu USD, tương đương 26% giá trị mà nhà đầu tư nước ngoài có thể đầu tưvào VN30. Chỉ riêng 2 tổ chức này đã chiếm hơn 1/4 khả năng đầu tư của khối ngoại, cho thấy đây làdòng vốn rất quan trọng trên thị trường.

Bao giờ Việt Nam có ETF?

Như lời Chủ tịch HNX thì yếu tố cuối cùng để có "ETF made inVietnam" là sự vào cuộc của các công ty quản lý quỹ. Tuy nhiên, ở phía các công ty quản lý quỹ,kiến nghị đến ngành chứng khoán ngày 21/2 vừa qua vẫn là "đề nghị nhà quản lý hoàn thiện các quyđịnh pháp lý cho phép triển khai ETF". Vậy còn những điểm gì chưa hoàn thiện để ra đời ETF tại ViệtNam?

Bên cạnh nỗ lực của Sở GDCK hoàn thiện hạ tầng giao dịch thì điềukiện bắt buộc để hình thành ETF là phải có quy định về hoạt động vay và cho vay chứng khoán. Thôngtin từ Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD) cho biết, trong năm 2013, cơ quan này đã trìnhUBCK bản dự thảo Đề án và quy chế tổ chức hoạt động vay và cho vay chứng khoán (SBL).

Việc xây dựng hệ thống này trước hết hướng tới việc hỗ trợ các tổchức đủ tiêu chí làm thành viên lập quỹ ETF, cùng với đó là hỗ trợ các thành viên của VSD (công tychứng khoán, ngân hàng lưu ký) vay mượn chứng khoán do sửa lỗi, dẫn đến tạm thời thiếu hụt chứngkhoán để thanh toán giao dịch.

Cũng theo VSD, bản dự thảo về quy chế hoạt động giao dịch, hoánđổi, đăng ký, lưu ký, bù trừ, thanh toán và thực hiện quyền đối với chứng chỉ quỹ hoán đổi danh mụcETF đã được VSD trình lên UBCK. Theo đó, về cơ bản, VSD sẽ cung cấp những dịch vụ liên quan đếnviệc phong tỏa chứng khoán cơ cấu góp vốn lập quỹ, hoạt động đăng ký chứng chỉ quỹ ETF, thực hiệncác giao dịch hoán đổi sơ cấp, thực hiện quyền chứng chỉ ETF…

Ai lấp khoảng trống kiến thức về quỹ ETF?

Lắng nghe cuộc hội thảo của UBCK, cảm nhận chung của nhiều người làthông điệp năm 2014 của ngành là sẽ thúc đẩy các sản phẩm mới và ETF là một sản phẩm cụ thể, hiệnhữu được chờ đợi ngay trong năm này.

Nhà quản lý và công ty quản lý quỹ đều thể hiện mong muốn và quyếttâm thúc đẩy ETF xuất hiện sớm. Tuy nhiên, văn bản pháp lý thực tế vẫn chưa hoàn chỉnh và đây phảilà điểm hoàn chỉnh trước hết. Bên cạnh sự theo sát và nỗ lực của một số công ty quản lý quỹ lớn,được ví như miếng ghép cuối cùng, thì còn một khoảng trống rất lớn để hoàn chỉnh bức tranh về ETFchính là kiến thức của nhà đầu tư, của thị trường về loại hình quỹ này.

Xét cho cùng, dù là quỹ gì, thì mục tiêu lớn nhất vẫn là huy độngngười có tiền góp vốn vào quỹ, nhà quản lý quỹ tìm cách sinh lợi khoản tiền đó để đủ sức trả gốc +lãi cho nhà đầu tư, và phần mình là một khoản phí. Nếu nhà đầu tư không hiểu, không ấn tượng vớisản phẩm, thì sản phẩm mới dù có hiện đại, chuyên nghiệp đến đâu, cũng không thu hút được dòng tiềnđể tạo quỹ.

Nhìn hiện trạng nhiều quỹ mở hiện nay đang khó huy động thêm vốn(loanh quanh quy mô tối thiểu 50 tỷ đồng), thậm chí vốn góp ban đầu lập quỹ chủ yếu của "người nhà"sẽ thấy rõ vai trò của nhà đầu tư trong miếng ghép cuối cùng này. Vì thế, nếu đặt mục tiêu năm 2014cần có quỹ ETF thì việc đào tạo nhà đầu tư cần được đặt ra như ưu tiên số 1. Đào tạo nhà đầu tưbằng cách nào và quan trọng nhất là ai làm, là câu hỏi không đơn giản, bởi đào tạo là quá trìnhphức tạp và lâu dài, chứ không giống như việc ra 1 quyết định, quyết xong là xong.