Báo chí tìm mô hình kinh doanh

Doanh thu từ quảng cáo luôn chiếm hơn 60%, thậm chí, đối với một số cơ quan báo chí là hơn 90%. Tuy nhiên, hiện nay các cơ quan báo chí đang phải đối mặt với nguy cơ sụt giảm mạnh doanh thu, trong bối cảnh các nền tảng mạng xã hội đã lấy đi khoảng 70% doanh thu của báo chí chính thống.

Nguồn thu chính đang bị chia sẻ mạnh cho các nền tảng xuyên biên giới như Google, Facebook, YouTube, TikTok... khiến báo chí trong nước đối mặt với khó khăn chưa từng có. Cùng với đó, chi phí vận hành bộ máy, duy trì hệ thống, đầu tư công nghệ, đào tạo nhân sự, sản xuất nội dung đa phương tiện... ngày càng tăng, tạo áp lực tài chính rất lớn.

Trong khi đó, cơ chế tự chủ tài chính chưa được định hình rõ ràng trong Luật Báo chí năm 2017; hành lang pháp lý cho các hoạt động kinh doanh báo chí như tổ chức sự kiện, phát hành sách, sản xuất nội dung số... vẫn còn chưa thông thoáng, khiến các đơn vị báo chí lúng túng trong triển khai các mô hình kinh tế mới có thể dẫn đến mâu thuẫn “thương mại hóa”, xa rời tôn chỉ mục đích.

Chính vì vậy, xây dựng mô hình tổ hợp báo chí - truyền thông chủ lực đa phương tiện và thúc đẩy chuyển đổi số..., nội dung về phát triển kinh tế báo chí là một điểm nhấn quan trọng trong Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi). Báo chí muốn tồn tại và phát triển không thể chỉ dựa vào ngân sách Nhà nước. Để tự chủ, cơ quan báo chí phải có cơ chế để phát triển dịch vụ, làm truyền thông, tổ chức sự kiện, xuất bản chuyên đề... 

Bên cạnh đó là các mô hình cung cấp dịch vụ tư vấn và nghiên cứu thị trường, sử dụng thế mạnh về dữ liệu, thông tin và chuyên gia để cung cấp dịch vụ tư vấn, báo cáo nghiên cứu cho doanh nghiệp hoặc tổ chức; tổ chức các khóa học, workshop về truyền thông, báo chí, kỹ năng số... cho cá nhân, doanh nghiệp; hoặc sản xuất nội dung theo yêu cầu (bài viết, video, podcast) cho các tổ chức, doanh nghiệp khác...

Ông Lê Quốc Vinh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Le Group, cho hay báo chí hiện có 4 nguồn thu chính: nguồn thu từ doanh nghiệp như quảng cáo, phi quảng cáo (và các đại lý quảng cáo); doanh thu từ dự án xã hội; doanh thu từ độc giả; doanh thu từ hoạt động tự doanh gồm hoạt động kinh doanh sản phẩm và dịch vụ của cơ quan báo chí, dựa trên hệ sinh thái báo chí. Nguồn thu thứ 4 ngày càng quan trọng với các cơ quan báo chí. Về hoạt động tự doanh, có thể phát triển nhưng kiểm soát để không xa rời hoạt động cốt lõi.

Rõ ràng, việc phát triển kinh tế báo chí truyền thông cần được nhìn nhận ở quy mô tổng thể, chiến lược và toàn diện của hệ thống báo chí quốc gia, gắn với bối cảnh phát triển kinh tế số mạnh mẽ hiện nay, từ đó có bước phát triển đột phá nhằm thực hiện tốt vai trò, chức năng báo chí.

Tiến sĩ Lê Hải, Trưởng ban Tạp chí Cộng sản Điện tử, cho rằng việc hình thành các tổ hợp truyền thông hoạt động tương tự như các tập đoàn truyền thông của nước ngoài là nhu cầu phát triển khách quan nội tại của báo chí Việt Nam. “Chúng ta rất cần những tập đoàn truyền thông lớn, những đầu tàu kéo kích thích cả lĩnh vực truyền thông phát triển, đồng thời có khả năng cạnh tranh với bên ngoài”, ông Hải nói.

Vì vậy, việc sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí là cần thiết nhằm hoàn thiện quy định pháp luật để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng về báo chí; khắc phục những hạn chế, bất hợp lý trong quy định pháp luật về báo chí hiện hành. “Kinh tế báo chí không chỉ là bài toán tài chính, mà còn là động lực đổi mới nội dung và công nghệ. Một Luật Báo chí hiện đại cần mở đường cho báo chí Việt Nam thoát khỏi tình trạng báo chí làm kinh tế trong hành lang hẹp, từ đó từng bước hình thành hệ sinh thái báo chí tự chủ, sáng tạo và phát triển dài hạn”, đại biểu Nguyễn Hải Nam nhấn mạnh trong góp ý Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi).