Hai nền kinh tế lớn thế giới dẫn đầu tăng trưởng nợ chính phủ

Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), chính phủ của các nền kinh tế lớn như Mỹ hoặc Trung Quốc sẽ đẩy mạnh hoạt động cho vay nợ trong những năm tới khi những nước này được cho là sẽ cần chi tiêu nhiều hơn về phúc lợi y tế, lương hưu cho dân số già và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sử dụng năng lượng sạch.

Trong báo cáo Theo dõi tài chính do IMF phát hành tuần trước, tổng nợ công của nhiều nước trên thế giới đã giảm trong khoảng thời gian ngắn sau khi các quốc gia này ngừng các gói hỗ trợ biện pháp phòng chống dịch bệnh COVID-19 đầy tốn kém. Tuy nhiên, khoản nợ này ​​sẽ bắt đầu tăng trở lại trong năm nay và có xu hướng  tiếp tục tăng trong 5 năm tới. Hãng tin Wall Street Journal nhận định, sự gia tăng nợ nần này phản ánh rằng chi phí lãi vay toàn cầu đang trên đà tăng cao. Điều này được cho là hệ quả của việc một loạt Ngân hàng Trung ương quyết định tăng lãi suất cơ bản để kiềm chế lạm phát. 

Mặt khác, các nhà kinh tế học của IMF cảnh báo rằng việc mở rộng hoạt động cho vay và chi tiêu của các chính phủ có thể làm bùng nổ áp lực lạm phát, khiến nỗ lực chống lạm phát của các ngân hàng trung ương trở nên khó khăn hơn.

Ông Vitor Gaspar, Vụ trưởng Vụ Tài chính IMF đã đề cập đến các biện pháp như cắt giảm chi tiêu, tăng mức thu thuế nhằm khuyến nghị các quốc gia hành động mạnh mẽ hơn trong việc thắt chặt tài khoá. “Chính sách thắt chặt tài khoá góp phần làm giảm tổng cầu, như vậy sẽ làm giảm áp lực lạm phát trong việc tăng lãi suất của các ngân hàng trung ương”, ông Vitor Gaspar nói.

IMF dự báo tổng nợ chính phủ của các quốc gia trên thế giới, bao gồm các khoản nợ của chính quyền trung ương và địa phương cũng như các tổ chức thuộc sở hữu của chính phủ, sẽ chạm mức tương đương 93,3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) toàn cầu trong năm nay trước khi tăng dần lên 99,6% vào năm 2028. Năm 2018, tỉ lệ này ở mức 82,8% và đạt đỉnh cao nhất là 99,7% vào năm 2020.

“Mỹ và Trung Quốc là hai quốc gia đóng góp nhiều nhất vào sự gia tăng nợ chính phủ toàn cầu. Nếu không tính hai nước này, tỉ lệ nợ công trên GDP trên toàn cầu sẽ giảm xuống trong những năm tới”, ông Gaspar nhấn mạnh. 

Theo nhận định của IMF, nợ công của chính phủ Mỹ dự kiến tăng trong những năm tới vì Washington đang phải chi nhiều hơn cho các chi phí chăm sóc sức khỏe và an sinh xã hội khi thế hệ bùng nổ trẻ sơ sinh (chỉ nhóm những người sinh ra trong giai đoạn 1946-1964) đến tuổi nghỉ hưu. Bên cạnh đó, chính quyền Washington cũng đang “đau đầu” vì cần nhiều tiền cho các dự án năng lượng sạch và các chính sách kinh tế trong nước khác.

Dự báo của IMF được đưa ra trong bối cảnh Washington đang bế tắc khi các vấn đề trần giá dần trở nên “thường xuyên” hơn trong những năm gần đây. Được biết, giới hạn mức vay nợ của chính phủ Mỹ là 31,4 nghìn tỉ USD. Số nợ hiện nay đã gần chạm giới hạn vay tuy nhiên Quốc hội Mỹ vẫn chưa thống nhất được có nên tăng trần nợ hay không. Nếu tình trạng này kéo dài, IMF cho biết khả năng chính phủ Mỹ hết tiền để chi trả các hóa đơn là rất cao. Trong khi Nhà Trắng ra sức hối thúc Quốc hội nhanh chóng đưa ra quyết định nâng mức trần nợ thì Đảng Cộng hoà lại muốn cắt giảm chi tiêu của chính phủ trước khi quyết định đồng ý với đề xuất nâng trần nợ công.

Cũng theo IMF, tổng nợ công của chính phủ Mỹ sẽ tăng lên 136,2% GDP vào năm 2028, tăng từ 107,4% GDP vào năm 2018 và cao hơn mức cao nhất trong thời kỳ đại dịch Covid-19 là 133,5% GDP vào năm 2020. Tỷ lệ nợ công trên GDP của Mỹ được dự đoán ở mức 122,2% trong năm nay, tăng nhẹ so với mức 121,7% vào năm 2022. Nợ chính phủ của Mỹ đang tăng nhanh hơn mức trung bình của các nền kinh tế tiên tiến khác trên thế giới. Dự đoán nợ công của nền kinh tế lớn nhất sẽ tăng lên 117,8% vào năm 2028 từ mức 112,4% vào năm 2023.

Tỉ lệ nợ trên GDP của Mỹ cao hơn so với các quốc gia châu Âu giàu có như Đức, Pháp hay Vương quốc Anh, tuy nhiên lại thấp hơn nhiều so với Nhật Bản. IMF cho biết tổng nợ công của chính phủ Nhật Bản trên GDP sẽ đạt 258% trong năm nay và 264% vào năm 2028. Nhật Bản phải chi tiêu nhiều hơn để cung cấp các gói hỗ trợ cho dân số già.

Nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, Trung Quốc, cũng đang chứng kiến xu hướng nợ chính phủ tăng nhanh. IMF dự kiến ​​nợ chính phủ nước này sẽ tăng lên 104,9% GDP vào năm 2028, từ 82,4% năm 2023 và 56,7% vào năm 2018. Gánh nặng chi tiêu của Trung Quốc cho dân số hoá ngày càng tăng nhanh và các biện pháp kích thích để duy trì tăng trưởng kinh tế là một trong những lý do khiến nợ chính phủ của quốc gia này tăng cao, IMF nhận định.

Các nhà kinh tế của IMF cho biết, khoản nợ công của chính phủ ở các nước lớn có thể vượt qua các dự báo mới nhất vì một số lý do. Một là tăng chi tiêu quân sự trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị. Hai là tăng các khoản trợ cấp của chính phủ và các biện pháp khác để tăng cường sức mạnh của ngành công nghiệp nội địa trong cuộc cạnh tranh kinh tế giữa các quốc gia.