Đồng bạc xanh vẫn là vua

Đồng USD đã trở thành vua trong thương mại toàn cầu trong nhiều thập kỷ — không chỉ bởi vì Mỹ là nền kinh tế lớn nhất thế giới, mà còn bởi vì dầu mỏ, một mặt hàng quan trọng cần thiết cho tất cả các nền kinh tế lớn và nhỏ, được định giá bằng đồng bạc xanh. Hầu hết các mặt hàng cũng được định giá và giao dịch bằng loại tiền tệ này.

Nhưng kể từ khi FED bắt đầu hành trình tăng lãi suất mạnh mẽ để chống lại lạm phát trong nước, nhiều ngân hàng trung ương trên thế giới đã thực hiện động thái tương tự để ngăn dòng vốn chảy ra và đồng tiền của họ bị mất giá mạnh.

Ông Cedric Chehab từ Fitch Solutions cho biết: “Bằng cách đa dạng hoá khỏi đồng USD, các quốc gia có thể giảm bớt sức ép từ các yếu tố bên ngoài”.

Đồng USD chiếm 58,36% dự trữ ngoại hối toàn cầu trong quý IV năm ngoái, theo dữ liệu từ Cơ cấu dự trữ ngoại hối (COFER) của IMF. Trong khi đó, đồng euro đứng thứ hai, chiếm khoảng 20,5% dự trữ ngoại hối toàn cầu, còn đồng nhân dân tệ của Trung Quốc chỉ chiếm 2,7% trong cùng kỳ.

Trung Quốc là một trong những nước tích cực nhất trong việc thúc đẩy sự dịch chuyển khỏi đồng USD. Cơ sở cho nỗ lực này của Trung Quốc là vị trí nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và thế thống trị của nước này trong thương mại toàn cầu. 

Theo phân tích của CNBC dựa trên dữ liệu của IMF, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của 61 quốc gia và vùng lãnh thổ nếu tính gộp cả giá trị xuất khẩu và nhập khẩu. Trong khi đó, Mỹ là đối tác thương mại lớn nhất của 30 quốc gia và vùng lãnh thổ.

“Khi sức mạnh kinh tế của Trung Quốc ngày càng trở nên lớn hơn, họ sẽ có nhiều ảnh hưởng hơn trong các định chế tài chính và thương mại toàn cầu”, ông Chehab nhận định.

Như một phần trong nỗ lực đa dạng hoá khỏi USD, Trung Quốc - nước nắm giữ trái phiếu kho bạc Mỹ nhiều thứ hai thế giới - đang giảm dần tài sản này trong dự trữ ngoại hối. Ở thời điểm tháng 2 năm nay, Trung Quốc có gần 849 tỉ USD trái phiếu kho bạc Mỹ, mức thấp nhất 12 năm, theo số liệu từ Bộ Tài chính Mỹ.

Thay đổi động lực

Nhưng Trung Quốc không phải là quốc gia duy nhất kêu gọi chuyển mình khỏi đồng USD.

Tổng thống Brazil Lula đã có chuyến thăm tới Bắc Kinh vào tháng 4, nơi ông được cho là đã kêu gọi giảm sự phụ thuộc vào đồng USD trong thương mại toàn cầu. Kim ngạch thương mại hai chiều giữa Brazil và Trung Quốc đạt 150 tỉ USD vào năm 2022, tăng 10% so với một năm trước, theo S&P Global Market Intelligence.

Trong chuyến thăm Trung Quốc gần đây, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cũng đã đề xuất thành lập một “Quỹ tiền tệ Châu Á” để giảm sự phụ thuộc vào đồng  USD. 

Tại cuộc họp của các bộ trưởng tài chính và ngân hàng trung ương ASEAN tại Indonesia, các nhà hoạch định chính sách cũng đã thảo luận về ý tưởng cắt giảm sự phụ thuộc vào đồng USD, đồng yên Nhật và đồng euro và “chuyển sang thanh toán bằng đồng nội tệ của các nước trong khu vực”.

Hồi tháng 4, truyền thông Ấn Độ đưa tin Bộ Ngoại vụ nước này tuyên bố rằng Ấn Độ và Malaysia đã bắt đầu thanh toán thương mại bằng đồng Rupee.

Các lợi ích về kinh tế

Các nhà phân tích cho rằng sự thay đổi động lực kinh tế toàn cầu đang thúc đẩy xu hướng “phi đô la hóa”, có thể mang lại lợi ích cho các nền kinh tế địa phương theo một số cách.

Giao dịch bằng đồng nội tệ “cho phép các nhà xuất khẩu và nhập khẩu cân bằng rủi ro, có nhiều lựa chọn đầu tư hơn, chắc chắn hơn về doanh thu và doanh số bán hàng”, cựu đại sứ Brazil tại Trung Quốc, Marcos Caramuru, chia sẻ.

Ông Mark Tinker từ ToscaFund Hong Kong cho biết một lợi ích khác đối với các quốc gia chuyển từ việc sử dụng USD làm trung gian trong thương mại song phương là “giúp họ đi lên trong chuỗi cung ứng.” 

Trong khi đó, sự tăng trưởng của các khối kinh tế ngoài Mỹ cũng khuyến khích các nền kinh tế này thúc đẩy việc sử dụng rộng rãi hơn các loại tiền tệ của họ. IMF ước tính rằng châu Á có thể đóng góp hơn 70% vào tăng trưởng toàn cầu trong năm nay.

“Tăng trưởng kinh tế của Mỹ có thể giảm tốc, nhưng các nền kinh tế ngoài Mỹ vẫn tăng trưởng mạnh mẽ. Tôi nghĩ sẽ có một sự quốc tế hoá lại các dòng chảy vốn và thương mại” ông Tinker nói.

Mối quan tâm địa chính trị

Rủi ro địa chính trị cũng đẩy nhanh xu hướng rời xa đồng USD.

Ông Tinker cho biết điều thúc đẩy những lời kêu gọi phi đô la hóa là quyết định đóng băng dự trữ ngoại tệ của Nga của Mỹ, sau khi Moscow tấn công Ukraine vào tháng 2/2022. Theo Bloomberg, đồng nhân dân tệ đã thay thế USD để trở thành đồng tiền được giao dịch nhiều nhất ở Nga.

Cho đến nay, Mỹ và các đồng minh phương Tây đã đóng băng hơn 300 tỉ USD dự trữ ngoại tệ của Nga và áp dụng nhiều lớp trừng phạt đối với Moscow và các nhà tài phiệt của nước này. Điều này buộc Nga phải chuyển giao dịch sang các loại tiền tệ khác và tăng lượng vàng dự trữ.

“Nếu một quốc gia có sự mâu thuẫn với Mỹ, quốc gia đó sẽ cảm thấy rủi ro đối với tài sản của họ. Họ sẽ phải tìm cách thay thế để cất giữ tài sản đó”, ông Tinker phát biểu. Tại khu vực Trung Đông, cường quốc xuất khẩu dầu lửa Saudi Arabia đã phát tín hiệu sẵn sàng dùng các đồng tiền khác để giao dịch thay cho USD.

USD vẫn là vua

Bất chấp sự suy giảm vị thế, giới phân tích nói rằng đồng bạc xanh sẽ không bị “soán ngôi” trong tương lai gần, đơn giản bởi không có bất kỳ sự thay thế khả thi nào ở thời điểm này.

“Đồng Euro là một liên minh tiền tệ và tài khoá không hoàn hảo. Đồng Yên Nhật có tất cả những thách thức mang tính cơ cấu xét tới mức nợ cao”, ông Chehab nhấn mạnh, đồng thời cho rằng đồng Nhân dân tệ cũng không đủ sức thay thế USD.

“Nếu nhìn vào tỷ lệ của đồng Nhân dân tệ trong tổng dự trữ ngoại hối toàn cầu, con số chỉ vào khoảng 2,5%. Và Trung Quốc vẫn đang áp những hạn chế về tài khoản vãng lai. Điều đó có nghĩa là bất kỳ một đồng tiền nào cũng sẽ phải mất một thời gian dài để chiếm vị trí của đồng USD”, ông Chehab phát biểu.

“Hệ thống dự trữ quốc tế vẫn là một hệ thống do đồng USD thống trị”, chuyên gia Chia của NatWest nhấn mạnh.

Dữ liệu từ IMF cho thấy tính đến quý IV năm 2022, hơn 58% dự trữ toàn cầu được nắm giữ bằng USD — con số này cao hơn gấp đôi tỷ trọng của đồng euro, đồng tiền được nắm giữ nhiều thứ hai trên thế giới.

Có thể bạn quan tâm: Ông Biden và ông Trump nhiều khả năng sẽ "tái đấu" trong cuộc bầu cử 2024