3D: Cách mạng hay trào lưu

(Bài viết được thực hiện vào năm 2011.)

"Bóng Ma Học Đường", bộ phim 3D Việt Nam đầu tiên do Hãng phim Thiên Ngân (Galaxy) sản xuất, đã đạt mức doanh thu 28 tỉ đồng với 350.000 lượt người xem, dù giá vé cao gấp đôi phim 2D. Hình ảnh khán giả lũ lượt kéo đến rạp trong 3 ngày đầu ra mắt, 47.000 lượt người với doanh thu 3,5 tỉ đồng, khiến "Bóng Ma Học Đường" trở thành hiện tượng trong trào lưu giải trí 3D tại Việt Nam.

Poster phim điện ảnh 3D Việt Nam đầu tiên "Bóng Ma Học Đường"

3D đã len lỏi vào nhiều lĩnh vực tại Việt Nam. Ông Phan Trung Hiếu, Giám đốc Autodesk Việt Nam, không phủ nhận tầm quan trọng của công nghệ 2D được ứng dụng lâu nay trong các bản vẽ thiết kế của kiến trúc sư nhưng ông cho biết nếu ứng dụng 3D, nhiều điều thú vị sẽ được biết đến.

Ông Hiếu bắt đầu mô tả giải pháp BIM (Building Information Modeling) của Autodesk. Hãy hình dung trước kia, ngôi nhà của bạn được kiến trúc sư vẽ trên ứng dụng Autocad 2D, sau đó kỹ sư sẽ đo lường kết cấu và chọn vật liệu cho từng khu vực, công đoạn này mất từ 7-10 ngày. Đó là chưa kể nếu bạn muốn chỉnh sửa vài chi tiết thì cả ê-kíp phải vẽ lại, đo lại và chọn lại vật liệu. Nhưng nếu áp dụng giải pháp BIM, các kiến trúc sư, kỹ sư sẽ hoàn tất bản vẽ căn nhà của bạn chỉ trong 2 ngày.

BIM cho phép nhập các thông số, thành phần về căn nhà cùng lúc và bạn chỉ cần nhấn phím “Enter”, phối cảnh ngôi nhà 3D sẽ hiện lên chi tiết từng ngóc ngách. Nếu bạn muốn thay đổi chi tiết nào đó, chỉ cần nhập liệu và tiếp tục nhấn “Enter”, một phối cảnh 3D khác lập tức hiện ra. “Khi mọi thứ đang trở nên vội vã, bạn cần những công cụ xử lý nhanh và hiệu quả. 3D đang góp phần làm ra điều đó”, ông Hiếu nói.

3D không chỉ được ứng dụng trong lĩnh vực kiến trúc. Tại Việt Nam, 3D đã hiện diện trong nhiều ngành nghề khác. Tháng 8.2010, khi ra mắt website thương mại điện tử chuyên về triển lãm bằng công nghệ 3D www.hello3DWorld.com, nơi các nhà sản xuất có thể giới thiệu hàng hóa với hình ảnh 3D, đơn vị quản lý website này cho biết đã có 50 doanh nghiệp đăng ký tham gia.

Trong lĩnh vực báo chí, một nhà khai thác quảng cáo cho một tờ báo tại Việt Nam cho biết đang lên kế hoạch đưa báo in dấn sâu vào công nghệ này. Về thực chất, đây là bản sao từ Trung Quốc. Vào tháng 4.2010, tờ Shiyan Evening News của Trung Quốc đã biến 16 trang quảng cáo trong tờ này thành định dạng theo công nghệ 3D và người đọc sẽ phải đeo kính để đọc, trong khi trang tin tức thì vẫn là bản đọc bình thường. Hiện tượng này đã tạo nên một cơn sốt khiến Shiyan Evening News bán đắt như tôm tươi và tờ Daily Business, một tờ báo có tiếng của Trung Quốc, cũng chạy theo trào lưu này.

Một số công ty quảng cáo còn xem 3D là chiến lược cạnh tranh mới của mình. Trong việc ứng dụng 3D vào lĩnh vực quảng cáo, phải kể đến Clickcious. Đây là công ty Việt Nam đầu tiên triển khai mô hình quảng cáo 3D như quảng cáo 3D ngoài trời, trong các trung tâm thương mại, tại các sự kiện, với các khách hàng lớn như Hãng phim Thiên Ngân, Procter & Gamble (P&G), Unilever. Ông Robert Trần, đại diện Công ty, cho biết: “Trung tâm Thương mại Nowzone trên đường Nguyễn Văn Cừ, quận 1, TP.HCM có địa thế không thuận lợi vì tọa lạc ở khu thưa dân cư, do đó lượng khách hàng không nhiều. Tuy nhiên, chỉ sau 2 ngày Clickcious triển khai quảng cáo 3D tại đây, dù chỉ là một game 3D khách hàng có thể chơi, tương tác với màn hình hiển thị, nhưng đã có hơn 10.000 lượt người đến tham gia. 

Ứng dụng 3D cũng khả thi trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng. Ông Lim Jun Yup, Giám đốc ngành hàng điện tử Công ty LG Electronics Vietnam, cho biết, nếu các sản phẩm điện tử gia dụng 3D, cụ thể là TV 3D ở Malaysia hoặc Singapore chỉ tăng trưởng 50-60% thì ở Việt Nam là gần 100%. 

Không có gì lạ khi từ năm 2010, ăn theo sự thành công của bộ phim 3D bom tấn Avatar của đạo diễn James Cameron, các hãng điện tử tiêu dùng lớn như Samsung, Sony, LG, Toshiba, Panasonic, TCL đã trình làng hàng loạt mẫu TV 3D ra thế giới, trong đó có Việt Nam. Cuối tháng 6.2011, tại buổi ra mắt ở TP.HCM, TCL đã giới thiệu TV 3D dùng kính V6300 và TV 3D không dùng kính 42D3. Đại diện của TCL cho biết chiếc V6300 sẽ xuất hiện trong bộ phim bom tấn Transformers 3, được chiếu tại Việt Nam từ ngày 29.6. Đó là chưa kể đến các sản phẩm điện tử tiêu dùng khác cũng đã vào Việt Nam, góp phần làm sôi động thị trường này như điện thoại di động 3D không cần đeo kính của Samsung, màn hình máy tính 3D của ViewSonic, Alienware của Dell.

Tuy nhiên, trong phần lớn các ứng dụng 3D nói trên, lĩnh vực giải trí được quan tâm nhiều nhất. Phim ảnh 3D có "Bóng Ma Học Đường". Về game 3D thì "Kiếm Tiên" do Công ty VNG phân phối xác lập một kỷ lục mới với từ 20.000 CCU (số lượng người chơi đăng nhập vào một game cùng lúc) trong tháng 5.2010 lên 32.000 CCU trong tháng 7.2010. Ông Lê Hồng Minh, Chủ tịch Hội đồng Quản trị VNG, cũng cho biết những game loại này góp phần đáng kể vào sự tăng trưởng doanh thu 50%/năm của Công ty. 

Từ những phân tích trên, ứng dụng 3D có thể được nhìn nhận trong 3 nhóm: 3D trong ứng dụng công nghiệp, 3D trong giải trí và 3D trong điện tử tiêu dùng. Tuy tạo được những dấu ấn quan trọng tại Việt Nam trong chưa đầy 2 năm nhưng 3D vẫn còn nhiều điều phải làm trong hành trình chinh phục người tiêu dùng.

3D được ứng dụng trong nhiều lĩnh vực hiện nay.

Ở lĩnh vực ứng dụng, không khó để nhận thấy sàn thương mại điện tử hội chợ 3D www.hello3DWorld.com vẫn chỉ mới thu hút được các sản phẩm vật liệu xây dựng, còn đồ dùng gia đình, văn phòng, hàng công nghiệp, nông nghiệp, thiết bị điện tử vẫn chưa nhiều. Quảng cáo 3D mới chỉ là dịch vụ cộng thêm vào gói dịch vụ của các công ty quảng cáo. Trong khi đó, ngay cả ứng dụng của giải pháp BIM 3D của Autodesk trong kiến trúc cũng chưa thu hút được nhiều khách hàng. 

Trong lĩnh vực giải trí, sau bộ phim 3D "Bóng Ma Học Đường" của Hãng phim Thiên Ngân với chi phí đầu tư 1 triệu USD và cơn sốt đến rạp mang tính thời vụ thì vẫn chưa có động thái nào cho thấy các hãng phim có ý định đầu tư loại hình phim này trong tương lai. 

Trong lĩnh vực điện tử tiêu dùng, cụ thể là các sản phẩm TV 3D, điện thoại di động, màn hình máy tính tại Việt Nam cho thấy kỳ vọng của các nhà sản xuất đã không đạt được khi nhiều quản lý siêu thị điện máy cho biết khách hàng chỉ đến trải nghiệm nhưng còn ngần ngại ra quyết định mua sắm. 

Vậy vấn đề của ứng dụng 3D nằm ở đâu? 

Trong mọi cuộc cách mạng công nghệ, giá cả được đưa lên bàn cân. Kinh phí đầu tư một bộ phim 3D được tính bằng triệu USD và giá vé cao gấp đôi, thậm chí gấp 3 lần so với phim 2D. Một chiếc TV 3D có giá khá cao (20-140 triệu đồng), cộng thêm tiền mua kính (khoảng 2 triệu đồng/cái) và dàn âm thanh tương thích (thêm hàng chục triệu đồng) thì chuyện thuyết phục người mua, vốn đã quen với nhu cầu giải trí thông thường vẫn đang tốt, sẽ không dễ dàng. 

Trong nửa thập kỷ qua, thị trường điện thoại thông minh đã chinh phục người tiêu dùng theo chiến lược bình dân hóa khi nhiều mẫu sản phẩm giá thấp (khoảng 3 triệu đồng/chiếc) được giới thiệu ra thị trường. “Người tiêu dùng tin rằng các hãng sản xuất TV đang bước vào cuộc chạy đua công nghệ 3D để có thể giảm giá bán và họ đang chờ đợi”, ông Paul Gagnon, nhà phân tích của hãng nghiên cứu thị trường DisplaySearch, cho biết. Trong khi đó, các hãng sản xuất vẫn chưa có nhiều động thái về giá cả. Ở những quốc gia phát triển như Anh, theo khảo của nhà bán lẻ Best Buy, 48% trong tổng số 2.000 người được khảo sát không muốn chi cho các sản phẩm 3D vì chúng quá đắt. Hoặc như ở Nhật, nơi có nhiều hãng điện tử lớn, tình hình bán hàng cũng không khả quan hơn. Theo tuần san The Nikkei, giá TV 3D đã giảm rất nhiều nhưng vẫn đắt hơn 50% so với TV thông thường và hiện TV 3D chỉ chiếm khoảng 5% thị trường TV Nhật. Nhìn vào tình hình tiêu thụ sản phẩm 3D tại các thị trường phát triển như Anh, Nhật, khó có thể kỳ vọng một bức tranh khả quan hơn ở Việt Nam.

Bên cạnh giá cả, công nghệ chưa thống nhất về kính 3D có thể bị xem là rào cản thứ 2. Một trường phái sử dụng kính phân cực FPR (giảm thiểu sọc, không cần dùng pin, có thể xem được ở mọi vị trí trong phòng) như LG. Và trường phái khác sử dụng kính màn trập chủ động (chất lượng tốt, phải dùng pin, người xem cần ngồi đúng tư thế) như các hãng Samsung, Sony... Khi còn phải sử dụng chiếc kính cũng đồng nghĩa người tiêu dùng sẽ bất tiện, hoặc bị mỏi mắt, nhức đầu với việc trải nghiệm 3D. Toshiba, Sony cũng đã nghiên cứu thành công TV 3D không cần dùng kính nhưng lại loay hoay với bài toán giá bán. Tại buổi ra mắt TV 3D vào cuối tháng 6, đại diện của TCL Việt Nam cho biết chiếc TV 3D không dùng kính 42D3 hiện chưa được thương mại hóa do giá khá cao, khoảng 8.000 USD/chiếc (hơn 160 triệu đồng).

Mặt khác, nội dung giải trí cho 3D chưa nhiều. Nhà phê bình phim nổi tiếng Roger Ebert đã chỉ trích ứng dụng 3D trong điện ảnh theo trào lưu là một sai lầm vì sau Avatar, không có nhiều phim 3D được sản xuất để các thiết bị 3D có đất dụng võ. Trong khi đó, trên thế giới và tại Việt Nam, các hãng sản xuất TV 3D đang “chữa cháy” theo cách trình làng những mẫu sản phẩm có thể chuyển đổi từ 2D thành 3D. Tuy nhiên, chất lượng hình ảnh sẽ là câu hỏi được đặt ra!

Vậy 3D trong lĩnh vực giải trí và tiêu dùng có làm nên một cuộc cách mạng? Theo đánh giá từ một công ty nghiên cứu thị trường tên tuổi, 3D mới chỉ có bước khởi đầu tốt đẹp tại các rạp phim vì sự tò mò của người tiêu dùng, trong khi đối với nhóm sản phẩm giải trí tại nhà, câu chuyện vẫn còn ở giai đoạn phôi thai.

“Cơn sốt 3D tại Việt Nam thời gian qua không hẳn là cuộc cách mạng, cũng không hẳn là trào lưu. Đó là kết quả của một trạng thái tâm lý rất sơ đẳng: sự tò mò”, ông Daniel Ng, nhà nghiên cứu độc lập các vấn đề giao thoa văn hóa, cựu Giáo sư của Đại học Princeton, nhận định.