Khi ngôi sao quỹ đầu cơ ngã ngựa

Cách Phố Wall 30 dặm về hướng Tây, trong một khu văn phòng ít ai để ý nằm giữa những ngọn đồi New Jersey là trụ sở làm việc của Willem Kooyker, một trong những nhà giao dịch quyền lực nhất nhưng cũng là bí ẩn nhất trên thị trường hàng hóa toàn cầu.

Trong nửa thế kỷ, Kooyker đã âm thầm vượt qua bao phen trồi sụt giá dầu, giá đồng, ca cao và những hàng hóa khác, đầu tiên là tại quê hương Hà Lan của ông, rồi tại Commodities Corp., sau đó tại công ty do ông sáng lập: Blenheim Capital Management. Giờ đây, ở tuổi 73, ông đang tìm cách xoay xở để hạn chế thiệt hại gây ra bởi cuộc sụp đổ giá cả hàng hóa mà chính ông cũng không nghĩ rằng sẽ diễn ra.

Giá dầu đã giảm từ mức hơn 90 USD/thùng vào năm 2014 xuống còn 37 USD/thùng trong tháng 3.2016. Trước khi điều tồi tệ nhất xảy đến vào năm ngoái, thì công ty của Kooyker đã bị “chảy máu” tới hàng tỉ USD giá trị tài sản. Ở thời kỳ đỉnh điểm năm 2011, Blenheim là nhà quản lý quỹ đầu cơ hàng hóa lớn nhất thế giới với 9,1 tỉ USD giá trị tài sản. Nhưng tài sản của Blenheim đã giảm gần 85% xuống chỉ còn 1,5 tỉ USD, theo những người biết rõ về hoạt động của ông. Với việc quỹ chính của Blenheim thua lỗ 4 trong suốt 5 năm qua, một số nhà đầu tư đã rút vốn.

Vì đâu nên nỗi? Đó là vì Kooyker không nghĩ rằng mọi thứ có thể trở nên tồi tệ như vậy. Ông và các đồng nghiệp đã đánh giá quá thấp những vấn đề của nền kinh tế Trung Quốc và chưa bao giờ nghĩ giá cả hàng hóa có thể giảm đến tận thời điểm này và giảm quá nhanh, theo các nguồn tin trên.

Tình thế đã thay đổi theo chiều hướng cực kỳ tồi tệ cho Kooyker, người mà thời kỳ lãnh đạo ở Commodities Corp. vào những năm 1980 đã đặt nền móng cho 2 thập niên tăng trưởng thần tốc tại Blenheim. Vào năm 1999, khi giá dầu giảm mạnh về dưới mức 10 USD/thùng, Kooyker đã đặt cược rằng giá cả sẽ tăng trở lại và mức sinh lời tại quỹ đầu cơ của ông đã tăng mạnh gần 109%.

Kooyker từ lâu hoạt động trong âm thầm, tránh thu hút sự chú ý về mình vì ông cho rằng bất kỳ sự ra mặt nào, dù tốt hay xấu, cũng đều ảnh hưởng đến tỉ suất sinh lời của các khoản đầu tư. Hầu như không người bên ngoài nào biết gì về việc ông làm gì để vươn lên tới đỉnh cao của thành công. Cho đến ngày hôm nay, hầu hết mọi người vẫn không hay biết gì. Hoạt động tại Blenheim là “hoạt động bí mật nhất mà tôi từng biết”, Christoph Eibl, Tổng Giám đốc Tiberius Asset Management, nhận xét. Kooyker và những người khác tại Blenheim từ chối bình luận về tình hình kinh doanh gần đây của quỹ, giá trị tài sản quản lý cũng như chiến lược của quỹ.

Không chỉ Blenheim, mà nhiều tay chơi sừng sỏ trên thị trường hàng hóa cũng đang đau khổ vì giá cả hàng hóa giảm sâu. Tập đoàn nông nghiệp Cargill đã phải đóng cửa một trong những quỹ của mình. Trafigura Group, tập đoàn kinh doanh dầu và kim loại, đã đóng cửa quỹ chính Galena Metals Fund. Trafigura ước tính tốp 10 quỹ đầu cơ hàng hóa của thế giới giờ tổng cộng quản lý 10 tỉ USD giá trị tài sản, chỉ bằng 1/5 mức tài sản mà họ quản lý vào năm 2008.

Kooyker bắt đầu sự nghiệp chuyên viên giao dịch vào năm 1964 ở Internatio-Müller tại Rotterdam. Vào năm 1981, ông đã bước chân vào Commodities Corp. ở Princeton, New Jersey, nơi nhà kinh tế học đạt giải Nobel Paul Samuelson và một nhóm chuyên viên giao dịch tài giỏi phân tích và sàng lọc thông tin từ kho dữ liệu khổng lồ về mọi loại hàng hóa.

Theo hồ sơ nộp lên Ủy ban Chứng khoán và Hối đoái Mỹ (SEC), Kooyker đã trở thành Chủ tịch Commodities Corp. nhưng đến năm 1984 ông đã rời khỏi công ty này để thành lập một liên doanh giữa Commodities Corp. với một nhóm các nhà đầu tư Trung Đông - một mối quan hệ “vàng” cho bất kỳ nhà giao dịch nào. Vào năm 1989, ông chính thức ra riêng, theo những lá thư Blenheim gửi đến các nhà đầu tư.

Tuy nhiên, lịch sử của Blenheim lại ghi lùi về trước thời điểm 1989, quay trở về những ngày tháng của liên doanh Commodities Corp., vốn có tên là Tricon Holdings. Mức sinh lời trong thời gian này của Kooyker rất đáng ngưỡng mộ: chỉ riêng năm 1989, giá trị các khoản đầu tư của ông đã tăng gấp đôi, theo hồ sơ của Blenheim mà Bloomberg tiếp cận được. Và Kooyker đã trở thành một ngôi sao sáng.

Mức sinh lời hằng năm của quỹ chính Global Markets Fund thuộc Blenheim

Blenheim đã ghi nhận mức lỗ hằng năm chỉ 5 lần trong 30 năm qua (mãi đến thời gian gần đây, mọi chuyện đã trở nên xấu đi cho Blenheim). Đã có 2 lần Blenheim mang về mức sinh lời tới hơn 100% và hơn 10 lần đạt mức sinh lời ít nhất 20%, theo các bài phát biểu của nhà đầu tư Blenheim, các lá thư gửi cho khách hàng và những người thân cận với quỹ này.

Chính vì mức sinh lời quá hấp dẫn này mà Kooyker có “quyền” tính mức phí cao một cách bất thường đối với những ai muốn gửi gắm tiền ở chỗ ông. Hầu hết các quỹ đầu cơ đều tính phí theo tỉ lệ 2-20, một mức phí quản lý thường niên tương đương 2% giá trị tài sản, cộng thêm 20% tính trên mức lợi nhuận kiếm được. Nhưng Kooyker lại tính theo tỉ lệ 2,25-25, theo các bài phát biểu và lá thư của các nhà đầu tư Blenheim.

Vào năm 2011, quỹ này đã lỗ 23,5%, một trong những năm tồi tệ nhất của nó. Mức lỗ càng tăng lên trong 2 năm 2012 và 2013 và lại lỗ lần nữa vào năm 2015. Giai đoạn khó khăn này đặc biệt đáng chú ý vì Kooyker xưa nay có tiếng quản lý rủi ro rất chặt chẽ. Nếu một trong những nhà quản lý danh mục đầu tư của ông làm lỗ tới 10% thì các nhà quản lý cấp cao hơn sẽ yêu cầu được biết lý do tại sao. Nếu mức lỗ lên tới 20% thì họ bị buộc phải bán ra và cho đi nghỉ cả tháng. Nếu mức lỗ còn tệ hơn thế thì kết cục thường thấy là bị sa thải.

Những ai quen với Blenheim cho biết tài sản của Blenheim đã tăng quá nhanh trong suốt thời kỳ đầu thập niên 2000 đến nỗi Kooyker gặp khó khăn trong việc nhận diện các cơ hội kiếm lời. NEPC, một tổ chức chuyên tư vấn cho các quỹ lương hưu về việc nên rót vốn vào đâu, cũng đã chỉ ra một số vấn đề ở Blenheim. Blenheim “trong một số trường hợp đã quá hấp tấp” với một chiến lược mà sau đó hóa ra lại đúng, NEPC nhận định trong một bài phát biểu tháng 3.2014 trước Ủy ban của Đại học Maine (ủy ban này theo dõi các quỹ lương hưu và hiến tặng). Trong một số trường hợp, NEPC cho biết Blenheim đối phó với thua lỗ bằng cách rút lui để hạn chế rủi ro, nhưng cuối cùng lại bỏ lỡ cơ hội giành thắng lợi khi thị trường hồi phục trở lại.

Hiện tại, có khoảng 50 nhân viên giúp Kooyker điều hành nhiều quỹ khác nhau. Trước đây, đích thân Kooyker quản lý khoảng 75% giá trị tài sản, nhưng giờ ông chỉ điều hành khoảng 15%, theo một bài phát biểu vào tháng 2 của NEPC. “Điều này có thể là dấu hiệu cho thấy Kooyker sẽ nghỉ hưu”, NEPC nói.

Thomas Kopczynski, trợ thủ đắc lực lâu năm của Kooyker và một tay cừ khôi về các con số, vẫn là nhà giao dịch chính, theo những nguồn tin thân cận. Nhưng nhiều chuyên viên giao dịch khác đã rời khỏi Blenheim. Câu hỏi đặt ra là liệu sẽ có nhiều nhà đầu tư hơn từ giã Blenheim. Cho đến nay Kooyker vẫn làm theo lời khuyên của nguyên Thủ tướng Anh Winston Churchill, người mà ông hằng ngưỡng mộ, đó là “không bao giờ bỏ cuộc”.

Ngô Ngọc Châu

Nguồn Bloomberg