Harvard loay hoay trong cuộc chơi đầu tư

Vào năm 2014, Harvard Management Co. (HMC), công ty quản lý quỹ hiến tặng của Trường Đại học Harvard, đã triển khai một kế hoạch đầy tham vọng: xây dựng một đội ngũ các chuyên viên giao dịch chứng khoán và các chuyên gia phân tích mới theo kiểu quỹ đầu cơ. Nhưng nay HMC đã phải giải tán đội ngũ này và sẽ chuyển nhiều hơn trong phần tài sản quản lý 37,6 tỉ USD sang cho các nhà quản lý quỹ bên ngoài. Và một lần nữa Harvard đối mặt một câu hỏi đeo đuổi nó suốt nhiều năm trời: Tại sao trường đại học giàu nhất thế giới, với những bộ óc xuất sắc, lại không thể đưa ra các quyết định đầu tư thông minh hơn?

Stephen Blyth đã rời khỏi vị trí CEO của HMC vào cuối tháng 7 vừa qua vì lý do cá nhân sau 18 tháng tại vị. Blyth từ chức, theo sau sự ra đi vào tháng 6 của Michael Ryan và Robert Howard, nguyên là 2 đối tác từ Goldman Sachs mà Blyth đã mời về để định hướng cho chiến lược cổ phiếu.

Mặc dù việc Blyth từ chức được cho rằng không liên quan gì đến sự ra đi của những ngôi sao mà ông đã tuyển dụng, nhưng đa phần các câu chuyện bàn tán trong văn phòng của HMC ở Boston lại xoay quanh lý do vì sao ban điều hành lại khai tử bộ phận cổ phiếu.

Theo những nguồn tin thân cận với vụ việc, một số chuyên viên giao dịch tại bộ phận của Ryan đã báo cáo lỗ trong năm 2015, một mức lỗ lớn đủ để báo động đỏ trong nội bộ. Ryan cũng đã thua lỗ trong một danh mục đầu tư do chính ông thực hiện giao dịch. Tuy nhiên, quy mô mức lỗ đến đâu thì không rõ. Vụ thua lỗ này diễn ra trong bối cảnh hầu hết các quỹ đầu cơ đang chật vật để đạt được mức sinh lời cao hơn các chỉ số thị trường. Ryan đã rời khỏi HMC để theo đuổi các cơ hội khác, theo một thông báo nội bộ vào tháng 6 từ Robert Ettl, CEO tạm thời của HMC.

“Tôi thực sự ngạc nhiên là họ khai tử bộ phận này nhanh đến như thế. Đó không phải là một dấu hiệu tốt cho chiến lược mà họ vạch ra”, Verne Sedlacek, nguyên Giám đốc Tài chính HMC, nhận xét về bộ phận cổ phiếu của Công ty.

HMC quyết định sẽ dựa nhiều hơn vào các nhà quản lý tài sản bên ngoài, “những người có nguồn lực, kỹ năng và kinh nghiệm”, theo Paul Finnegan, Chủ tịch Hội đồng Quản trị HMC. Công ty từ chối nói cụ thể hơn. Sự thay đổi hẳn thái độ này là mới nhất trong hàng loạt va vấp tại HMC, vốn trải qua 6 đời CEO kể từ khi thành lập vào năm 2005.

Stephen Blyth đã rời khỏi vị trí CEO của Harvard Management Co. vào cuối tháng 7 vừa qua. Ảnh: japantimes.co.jp

Xét về mặt lợi nhuận đầu tư, Đại học Yale, với 25,6 tỉ USD giá trị tài sản trong quỹ hiến tặng, đã bỏ xa Harvard cách đây nhiều năm. Thực vậy, Harvard đã bị tụt lại đằng sau các trường đại học danh tiếng khác của nước Mỹ trong Ivy League (chỉ một nhóm 8 trường đại học lâu đời và danh tiếng hàng đầu nước Mỹ gồm Đại học Yale, Princeton, Dartmouth, Columbia, Pennsylvania, Brown, Harvard, Cornell) trong suốt 5 năm kết thúc vào tháng 6.2015, thời gian gần đây nhất có dữ liệu.

Nhiều năm trời, HMC đã không ngừng đi tìm lại hào quang ngày trước dưới sự điều hành của Jack Meyer, người đã đưa quỹ hiến tặng của Trường Harvard trở thành một trong những nhà quản lý quỹ xuất sắc nhất trong thập niên 1990.

Meyer, điều hành HMC từ năm 1990-2005, đã theo đuổi chiến lược bành trướng vào các nhóm tài sản mới như vốn đầu tư cổ phần tư nhân. Thay vì tuyển dụng các nhà quản lý bên ngoài như hầu hết các trường đại học khác, ông đã phát triển một đội ngũ chuyên viên trong Công ty, giao dịch trực tiếp giống như một quỹ đầu cơ trên các thị trường trái phiếu và cổ phiếu.

Trong suốt thập niên cuối cùng của ông ở HMC, Meyer đã tạo ra mức sinh lời hằng năm trung bình lên tới xấp xỉ 16%, một trong những mức cao nhất trong ngành. Ông cũng đã khen thưởng cho các tài năng xuất sắc những khoản tiền hậu hĩnh giống như kiểu quỹ đầu cơ. Nhưng điều đó đã gây tranh cãi.

Những thông tin cho rằng HMC trả cho một số nhân viên hàng triệu USD mỗi năm (bảng lương có lúc lên tới 36 triệu USD) đã khiến không ít người phản đối. Một số cựu sinh viên Trường Harvard cho rằng các khoản thưởng này là quá mức. Meyer đã rời khỏi HMC và mở một quỹ đầu cơ.

Sau gần 1 năm tìm kiếm, HMC đã mời được Mohamed El-Erian, chiến lược gia về đầu tư đến từ tập đoàn đầu tư trái phiếu Pacific Investment Management Co. El-Erian đã quay sang sử dụng các nhà quản lý quỹ bên ngoài trước làn sóng ra đi của những nhân tài trong nội bộ. El-Erian đã trở lại với Pimco sau chưa đầy 2 năm ở HMC.

Người kế vị ông, Jane Mendillo, không tránh khỏi bị ảnh hưởng bởi cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, đã tạo ra mức lỗ tới 27% vào năm 2009, mức tồi tệ nhất trong lịch sử của HMC. Cú ngã này đã khiến Trường Đại học Harvard gặp nhiều khó khăn. Trường đã buộc phải co cụm một kế hoạch bành trướng quy mô lúc đó, đồng thời cắt giảm những chi phí không cần thiết như bữa ăn sáng nóng hổi ở hầu hết các ký túc xá, quần áo thể thao miễn phí cho các vận động viên và bánh trong các cuộc họp khoa.

Blyth đã gia nhập HMC vào năm 2006 từ Deutsche Bank. Ông giữ vị trí CEO vào năm 2015, cam kết sẽ mang lại mức sinh lời khả quan hơn cho Công ty. Ông đã nhìn thấy cơ hội chuyển nhiều tài sản hơn từ các nhà quản lý quỹ bên ngoài sang cho một bộ phận giao dịch trong nội bộ. Bộ phận này tính đến năm ngoái phụ trách quản lý khoảng 9 tỉ USD giá trị tài sản.

Ryan là một chìa khóa quan trọng trong kế hoạch của Blyth. Ryan có gần 20 năm làm ở bộ phận kinh doanh cổ phiếu của Goldman Sachs trước khi rời khỏi vào năm 2008 để điều hành bộ phận chứng khoán toàn cầu ở Credit Suisse. Sau đó, ông đồng sáng lập JAI Capital Management, một quỹ đầu cơ đã sa cơ thất thế chỉ  sau 2 năm. Rồi ông lại điều hành một công ty đầu tư khác là MDR Capital Management.

Ryan đã mời về Howard, từng điều hành bộ phận giao dịch tự doanh ở Goldman Sachs và sau đó điều hành một quỹ ở tập đoàn KKR.

HMC đã tuyển dụng ít nhất 9 chuyên gia phân tích và nhà quản lý danh mục đầu tư, nhiều người trong số họ có kinh nghiệm về giao dịch cổ phiếu. Một số có bằng cấp từ các trường đại học trong nhóm Ivy League hoặc các trường đại học hàng đầu khác và đến từ các quỹ đầu cơ hoặc các công ty quản lý quỹ khác. Howard quản lý một nhóm 4 người trong khi những người còn lại thì báo cáo trực tiếp cho Ryan, theo những người thân cận với vụ việc.

Thời điểm tung ra chiến lược như vậy lại không thích hợp. Các quỹ cổ phiếu được quản lý theo chiến lược chủ động khi đó đang gặp khó khăn trong việc đánh bại các chỉ số thị trường. Số quỹ đầu cơ đóng cửa vào năm ngoái còn cao hơn cả số quỹ mở mới. Đây là lần đầu tiên kể từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, theo tổ chức trong ngành Hedge Fund Research.

Một số nhà quản lý danh mục đầu tư mới ở HMC gặp khó khăn và bộ phận của họ bị đóng cửa. Họ được thông báo sẽ giao dịch trở lại khi năm tài chính bắt đầu vào tháng 7, theo hai nguồn tin thân cận với vụ việc. Nhưng 8 người được cho biết vào tháng 5 rằng vị trí của họ không còn cần đến nữa, theo những nguồn tin trên.

Hai tuần sau đó, Chủ tịch Harvard Drew Faust đã ghé HMC, tuyên bố Blyth nghỉ bệnh. Ettl, Giám đốc Điều hành, tạm thời lên làm CEO thay cho Blyth. Vào tháng 6 vừa qua, 4 vị trí nữa bị cho nghỉ việc khi Harvard chính thức đặt dấu chấm hết cho chiến lược quỹ đầu cơ.

Cuối tháng 7, Trường Đại học Harvard tuyên bố Blyth từ chức. Vị trí CEO sẽ có người thay trong tháng 9 này, theo một nguồn tin thân cận. Một số người ở HMC đang lo ngại không biết liệu sẽ có nhiều người nữa ra đi.

“Harvard có nguồn vốn đầu tư lâu dài và vì thế là điều bất thường khi chứng kiến họ đóng cửa một bộ phận có quy mô lớn như thế trong một khoản thời gian ngắn như vậy”, Brad Balter, CEO Balter Liquid Alternatives, chuyên đầu tư vào các quỹ đầu cơ, nhận xét. “Rõ ràng, tình hình của quỹ không hề đi đúng như họ đã dự kiến”, ông nói thêm.

Ngô Ngọc Châu