VietMoney và hành trình thay đổi định kiến ngành cầm đồ bằng công nghệ

Ứng dụng công nghệ vào hoạt động kinh doanh trong một lĩnh vực truyền thống vốn có nhiều định kiến là cầm đồ, Nhà sáng lập kiêm CEO VietMoney Trịnh Văn Phương mong muốn sẽ thay đổi cách nhìn và màu sắc mới cho ngành bằng cách đem lại sự tiện lợi, minh bạch và xây dựng một kênh cấp nguồn vốn dễ dàng cho đông đảo khách hàng phân khúc dưới chuẩn và những khách hàng có nhu cầu vay tiền nhanh trong ngắn hạn.

Theo số liệu của Forbes, Việt Nam hiện có hơn 30.000 tiệm cầm đồ trong đó riêng Tp. Hà Nội gần 1.700 tiệm, TP.HCM là hơn 2.300 tiệm, nếu mỗi tiệm cầm đồ bình quân cho vay khoảng 1 tỉ đồng thì dư nợ cầm đồ trên thị trường chính thức đã là 30,000 tỉ đồng (Tương đương ~1.3 tỉ USD). Đây là con số thống kê chưa chính thức vì còn rất nhiều các cơ sở kinh doanh cầm đồ núp bóng và hoạt động trá hình khác. Nếu đem so với các Thị trường lân cận như Thái Lan > 5,3 tỉ USD, Malaysia > 5 tỉ USD hay Singapore > 3 tỉ USD thì quy mô thị trường cầm đồ tại Việt Nam có thể còn cao hơn nhiều. Thị trường là lớn nhưng đang rất phân mảnh với nhiều cơ sở kinh doanh nhỏ lẻ hoạt động tự phát, nên “Cầm đồ” lâu nay vẫn được gắn với cái mác dịch vụ nhạy cảm và hay phát sinh các vấn đề về trật tự xã hội. Một phần do cơ chế quản lý hoạt động ngành còn chưa rõ ràng, đầy đủ và được xem là một hoạt động cho vay phi chính thức với dư địa lên đến hơn 20% tổng quy mô tín dụng toàn thị trường. 

Gần đây việc các Chuỗi cầm đồ nhận vốn đầu tư nước ngoài, có thể cho thấy một bức tranh khác về ngành dịch vụ vẫn được nhận định là nhạy cảm này đang được quan tâm và đầu tư bài bản hơn. Như F88 cũng nhận được đầu tư từ Mekong Capital và Organic Oak, hay Chuỗi người bạn vàng được sở hữu bởi Công ty Vàng Bạc Đá Quý Phú Nhuận - PNJ, camdonhanh thành lập bởi Quỹ ngoại John Galt Ventures. 

Thành lập năm 2016, tính đến nay VietMoney đã trải qua hai vòng gọi vốn. Một là vòng hạt giống từ quỹ Indochine Investment cùng các nhà đầu tư cá nhân vào năm 2018 và hai vòng gọi vốn Series A từ Probus Opportunities (Thuỵ Sĩ) và Digi Ventures (Việt Nam) vào năm 2020. Hiện tại, VietMoney có 35 chi nhánh với địa bàn hoạt động ở TP.HCM và 6 tỉnh thành phía Nam.

Theo thông tin công bố, trong năm 2021 mặc dù chịu tác động của Lệnh giãn cách xã hội do ảnh hưởng của Covid tại TP.HCM và các tỉnh thành phía nam tuy nhiên giải ngân luỹ kế của Chuỗi cầm đồ VietMoney đạt hơn 450 tỉ đồng, VietMoney hiện phục vụ khoảng 50.000 khách hàng, duy trì tăng trưởng 3 con số trong những năm gần đây. Công ty tiếp tục có kế hoạch mở rộng ra các tỉnh thành khác trong thời gian tới.

Tìm hiểu cách làm của dịch vụ cầm đồ truyền thống, việc định giá phụ thuộc rất lớn vào kinh nghiệm và nhận định cảm tính về sản phẩm của người chủ cơ sở vì thế các Tiệm cầm đồ thường tìm cách ép giá cầm gây tâm lý ái ngại khi đi cầm đồ, đồng thời đẩy lãi suất cao như là một cách để bù đắp rủi ro. Thực tế qua tìm hiểu, đa phần nguồn thu của các Tiệm cầm đồ thường là đến từ việc thanh lý tài sản. 

Thứ hai, việc khả năng thẩm định giá hàng hoá dựa trên sức người là có giới hạn vì thị trường có rất nhiều loại tài sản khác nhau, nên danh mục cầm đồ đối với các Tiệm cầm đồ truyền thống là không đa dạng; ngoài ra việc quản lý tài sản cầm cố của khách một cách thủ công sẽ gây rủi ro, vì thế các Cơ sở cầm đồ truyền thống thường gặp khó vấn đề quản lý, và khó để mở rộng.

Giai đoạn Dịch Covid xuất hiện trong năm 2020 - 2021, trong khi các doanh nghiệp khác phải đóng cửa ngủ đông hoặc loay hoay tìm giải pháp kinh doanh online thì VietMoney công bố vẫn giữ đà tăng trưởng 3 con số. Việc áp dụng công nghệ ngay từ đầu và chọn mô hình kinh doanh Online to Offline theo chia sẻ của phía Ông Phương là cách để doanh nghiệp đứng vững và tiếp tục duy trì phát triển trong giai đoạn Covid nhiều thách thức. VietMoney cho biết đã xây dựng thành công Hệ thống quản trị nội bộ ERP cho riêng đặc thù ngành cầm đồ, đồng thời áp dụng công nghệ Dữ liệu lớn (Big Data) và công nghệ Máy học (Machine Learning) vào vận hành để giải quyết 02 bài toán lớn nhất khi kinh doanh cầm đồ đó là “Định giá tài sản” và “Quản lý đồng bộ chuỗi”.

Chia sẻ thêm về vấn đề này Ông Trịnh Văn Phương – CEO Hệ thống cầm đồ VietMoney cho biết thêm:

“Trong quy trình thẩm định tài sản, chúng tôi chia thành ba bước: Thứ nhất là kiểm tra pháp lý chủ sở hữu của Tài sản, thứ hai kiểm tra tình trạng tài sản, thứ ba mới là bước kiểm tra về giá trị tài sản để nhận cầm. Tuy nhiên, khi chọn dịch vụ cầm đồ khách hàng cần nhất là nhanh gọn, kịp thời vì thế Chúng tôi phải xây dựng một Quy trình đủ kín kẽ nhưng cũng phải rất nhanh chóng. Thời gian khách hàng hoàn tất giao dịch và nhận tiền ở chúng tôi chỉ được tính bằng phút cho mỗi loại tài sản khác nhau”. 

“Để được như vậy, tất cả mọi Quy trình làm việc nội bộ tại VietMoney đều được số hoá hoàn toàn. Việc phê duyệt, tạo khoản vay, quản lý tài sản hay nhân sự cũng thực hiện rất đơn giản qua hệ thống ERP và thao tác trên App điện thoại. Số liệu hoạt động kinh doanh và kiểm soát rủi ro cũng được cập nhật theo thời gian thực cũng giúp cho chúng tôi tối giản được sức người trong vận hành." 
 

Giai đoạn dịch Covid-19 xuất hiện vừa qua, việc lựa chọn đầu tư công nghệ ngay từ đầu của VietMoney lại một lần nữa chứng tỏ tính hữu dụng. Sự biến động mạnh của giá sản phẩm trước và sau khi dịch diễn ra khiến các mô hình định giá truyền thống không thể lường trước rủi ro rớt giá. Tuy nhiên việc áp dụng công nghệ Big Data (Dữ liệu lớn) cho phép VietMoney có những bước đi đón đầu phù hợp về việc điều chỉnh tỉ lệ cho vay cần thiết theo mỗi loại tài sản, thậm chí là cho từng Model, Thương hiệu nhận cầm đồ khác nhau.

Khi phóng viên nói: “Dịch bệnh thời gian qua làm nhu cầu vay tăng cao có phải là cơ hội cho ngành cầm đồ và cho VietMoney?” Ông Phương cho biết:

“Nhiều người cũng đã hỏi tôi như vậy. Thật ra, vì thị trường biến động giá rất nhiều do ảnh hưởng Dịch nên nếu không cẩn thận, Tiệm cầm đồ lại chính là nơi chịu rủi ro lớn đấy”. Ông Phương cười và nói.

Về việc tổ chức nhân sự thu nợ khi cho vay hàng chục ngàn khách hàng như vậy, đặc biệt trong giai đoạn giãn cách vì dịch, Ông Phương cho biết: 

“Hiện VietMoney chưa có bất kỳ một nhân viên thu nợ nào, trường hợp nếu cần thiết khi khách hàng quá hạn và đã xác nhận không thanh toán thì chúng tôi mới dùng đến biện pháp thanh lý tài sản để thu hồi khoản vay. Ngược lại, để đảm bảo tăng trưởng doanh số, Chúng tôi đa dạng hóa mặt hàng nhận cầm cố, bao gồm nhiều loại tài sản giá trị lớn như Ô tô, Kim cương, Đồng hồ, Nhà đất mà các dịch vụ truyền thống không hỗ trợ”.

Về mức lãi suất cho vay cầm đồ được đánh giá là cao trên thị trường, Ông Phương cho biết: 

“Thực tế lãi suất cầm đồ không hề cao như mọi người vẫn tưởng, vì đa phần khách hàng cần vay là để giải quyết nhu cầu trong ngắn hạn. Điểm lợi là khi vay qua hình thức cầm đồ khách hàng có thể trả nợ linh hoạt ngay khi thu xếp được tài chính mà không chịu khoản bất kỳ phí phạt như khi vay tại Ngân hàng hay các Tổ chức tín dụng. 

Chúng tôi cố gắng đưa mức chi phí lãi suất vay về mức phù hợp nhất để phục vụ đông đảo người tiêu dùng chứ không riêng nhóm khách hàng cầm đồ truyền thống. Hiện tại ở VietMoney có rất nhiều khách hàng lần đầu đi cầm đồ, và nhiều khách hàng dù có hạn mức tín dụng tại Ngân hàng nhưng vẫn lựa chọn VietMoney để là giải pháp linh hoạt khi cần thiết”.

“VietMoney đang dần hoàn tất mạng lưới kinh doanh ở Hồ Chí Minh và bắt đầu quá trình mở rộng mạng lưới ra các tỉnh thành khác theo kế hoạch, nhưng chúng tôi không vội vàng. Thị trường lớn, chúng tôi muốn đi bước đi chắc chắn và có tầm nhìn dài hạn để phát triển”.

Theo chia sẻ của Ông Phương, trong chiến lược phát triển của VietMoney, giai đoạn đầu VietMoney muốn đi các bước đi chắc chắn để hoàn thiện tốt về sản phẩm và cải tiến đối đa hiệu suất của mô hình kinh doanh. Ngoài ra, việc kết hợp kênh online để tiếp cận khách hàng theo mô hình O2O như hiện tại giúp VietMoney không cần mở mạng lưới kinh doanh với độ phủ dày. 

Hiện tại, không chỉ việc cung cấp các khoản vay tiêu dùng nhanh thông qua dịch vụ cầm đồ, VietMoney đang trở thành điểm cung cấp vốn ngắn hạn cho các tiểu thương, các chủ doanh nghiệp vừa và nhỏ, các shop online, các khách hàng có nhu cầu vay các khoản vay ngắn theo tháng, có khi chỉ theo ngày, những khách hàng khó tiếp cận được vốn từ hệ thống ngân hàng. Song song đó, công ty cũng “mở khoá” được tập khách hàng gen Z, đây là nhóm tiếp cận công nghệ từ rất sớm, thích sự tiện lợi, nhanh chóng. Người tiêu dùng hiện nay thông minh hơn và thường có xu hướng tìm hiểu thông tin trực tuyến trước khi mua hàng, dịch vụ cầm đồ cũng không ngoại lệ.

Sự đa dạng về sản phẩm hỗ trợ nhận cầm cố và am hiểu nhu cầu khách hàng là một trong những thế mạnh của VietMoney giúp cung cấp nhiều sản phẩm vay cầm cố đa dạng đáp ứng nhiều đối tượng khách hàng, từ các mặt hàng truyền thống như điện thoại, máy tính, xe máy, ô tô … và gần đây là các sản phẩm đồ hiệu, thậm chí là bất động sản. Sắp tới VietMoney cho biết sẽ mở rộng thêm các danh mục sản phẩm vay mới nhằm phục vụ đối tượng khách hàng phân khúc dưới chuẩn với mục tiêu tiếp cận một triệu khách hàng tại Việt Nam tới năm 2025.

Ở Việt Nam, ngoài các Ngân hàng và Công ty tài chính được hoạt động theo Luật tổ chức tín dụng thì Dịch vụ cầm đồ là mô hình duy nhất hiện nay được cho vay và phù hợp với các khoản vay tiêu dùng nhỏ. Các khoản vay được xếp vào hạng mục tài chính tiêu dùng, theo ước tính của Công ty CP Chứng khoán Bản Việt (VCSC) năm 2019 thị trường này đạt 1 triệu tỉ đồng, với mức tăng trưởng bình quân là 29%/năm. Nhu cầu của xã hội là có và đang phổ biến tuy nhiên cho đến lúc này ngành cầm đồ vẫn còn ít được sự quan tâm cần thiết.

Theo thống kê từ Merchant Machine vào năm 2021, Việt Nam xếp thứ hai trên toàn thế giới với 69% người dân chưa tiếp cận được dịch vụ tài chính, chưa có tài khoản ngân hàng. Đây là thị trường tiềm năng cho các bên cung cấp dịch vụ vay ngoài hệ thống ngân hàng như cầm đồ, hay các hoạt động cho vay chưa chính thống khác. Một nghiên cứu đưa ra bởi Business Times cho biết, có khoảng 47 triệu người Việt vẫn chưa có tài khoản ngân hàng và cũng chưa từng tiếp xúc với các dịch vụ ngân hàng. Nếu mỗi người có nhu cầu vay 10 triệu đồng, quy mô của các thị trường có thể đạt mức 23,5 tỉ USD.

Sự xuất hiện của các hệ thống cầm đồ chuyên nghiệp với cách làm bài bản như VietMoney, đặc biệt có sự tham gia của các Quỹ ngoại vào vấn đề xây dựng chiến lược phát triển có thể sẽ góp phần thúc đẩy sự tiến hoá của ngành cầm đồ vốn còn nhiều điều tiếng. Đặc biệt, việc áp dụng công nghệ vào một lĩnh vực truyền thống là cầm đồ như cách làm của VietMoney có thể thấy quá trình chuyển đổi số cho các ngành nghề truyền thống là một xu hướng tất yếu để phát triển và kinh doanh vững chắc trong giai đoạn hiện nay.