Tỉ phú ô tô Trần Bá Dương và chiến lược phát triển đa ngành

Sau các tên tuổi Phạm Nhật Vượng, Nguyễn Thị Phương Thảo, danh sách các tỉ phú Việt Nam mới đây đã xuất hiện thêm 2 gương mặt mới. Điều đặc biệt là cả 2 nhân vật này đều hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp công nghệ cao là Trần Đình Long của Tập đoàn Thép Hòa Phát và Trần Bá Dương của Ô tô Trường Hải (Thaco). Hiện tượng này có thể xem là tín hiệu tích cực về vị thế và năng lực cạnh tranh của ngành công nghiệp nội địa khi Việt Nam đang có những tập đoàn tư nhân hùng mạnh, đủ sức gánh vác trọng trách dẫn dắt xu thế của nền kinh tế và cạnh tranh sòng phẳng trên thị trường thế giới trước ngưỡng cửa của Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP).

Riêng đối với “vua ô tô” Trần Bá Dương, cuộc phiêu lưu với nền công nghiệp xe hơi chưa dừng lại. Ở tuổi 58, người đàn ông gốc Huế vẫn cho thấy tham vọng lớn khi cùng các chiến hữu thân cận vạch định chiến lược mới, đưa Thaco trở thành tập đoàn công nghiệp đa ngành hàng đầu khu vực, nhắc nhớ về câu chuyện của Samsung, Hyundai (Hàn Quốc) hay Toyota, Mitsubishi (Nhật). Nhưng giữa áp lực cạnh tranh ngày càng khắc nghiệt cùng với các đối thủ mới xuất hiện, liệu hoài bão của vị tỉ phú này có trở thành hiện thực?

CƠ HỘI TRONG THÁCH THỨC
2017 là năm đầy thách thức cho các hãng xe. Các chính sách thay đổi liên tục của Chính phủ, nhu cầu mua sắm công bị siết chặt, yếu kém của hạ tầng giao thông, đi kèm tâm lý khách hàng chờ thuế suất nhập khẩu giảm về 0% từ năm 2018 đã khiến thị trường ô tô có một năm khá trầm lắng. Tổng lượng xe tiêu thụ được chỉ đạt 297.000 xe, giảm đến 13,4% so với thời điểm bùng nổ năm 2016. Thaco cũng chịu tác động từ xu thế chung của thị trường.

Dây chuyền lắp ráp tự động tại nhà máy lắp ráp xe Mazda của Thaco.

Tổng lượng xe mà Hãng bán được chỉ đạt 88.820 chiếc (chiếm 35,8% thị phần). Áp lực giảm giá, chiết khấu mạnh tay khiến cho doanh thu của mảng chủ lực là kinh doanh ô tô chỉ đạt 44.726 tỉ đồng, giảm gần 12.000 tỉ đồng so với đỉnh cao của năm 2016. Nhờ sự hứng khởi của mảng mới là kinh doanh bất động sản (doanh thu tăng gần gấp đôi lên gần 4.922 tỉ đồng) mới giúp Thaco có một năm “tạm chấp nhận được”.

Nhưng thách thức luôn đi kèm cơ hội. Một loạt các chính sách xuất hiện dồn dập vào cuối năm 2017 mang đến những cơ hội kinh doanh cho Thaco. Điển hình là vào tháng 10, Chính phủ ban hành Nghị định 116 quy định các dòng xe xuất xứ từ ASEAN với tỉ lệ nội địa hóa đạt từ 40% được hưởng thuế suất nhập khẩu còn 0%. Nghị định này cũng bất ngờ yêu cầu các hãng xe nhập khẩu phải có giấy chứng nhận về chủng loại (VTA) từ cơ quan có thẩm quyền của quốc gia xuất khẩu. 

Tiếp đến vào tháng 11, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp lắp ráp nội địa, Chính phủ ban hành Nghị định 125, áp thuế suất còn 0% cho phần linh kiện nhập khẩu cho các hãng đạt đủ mức sàn quy định về sản lượng lắp ráp và các tiêu chuẩn mới về khí thải. Như vậy, hai biện pháp hỗ trợ nói trên tuy không thể ra đời sớm hơn nhưng vẫn kịp thời cho ngành công nghiệp ô tô trong nước.

Với những thay đổi mới, cục diện thị trường bắt đầu có sự phân hóa khá rõ. Nhiều dòng xe nhập khẩu của các thương hiệu Toyota, Ford, Nissan, Honda, Mitsubishi đã sụt giảm mạnh ngay khi Nghị định 116 ban hành, do không kịp thay đổi kế hoạch kinh doanh phù hợp với các quy định mới khắt khe hơn.

Ngược lại, không bỏ lỡ cơ hội, kiên định với chiến lược sản xuất trong nước, Thaco đã khởi công xây dựng nhà máy sản xuất ô tô Thaco Mazda vào ngày 23/4/2017 có công suất 100.000 xe/năm, với vốn đầu tư 12.000 tỉ đồng. Nhà máy được đầu tư tự động hóa theo xu hướng công nghiệp 4.0, đảm bảo xe Mazda xuất xưởng tương đương với chất lượng Nhật và được xem là đủ sức cạnh tranh được với các hãng nước ngoài.

Nhà máy lắp ráp xe bus của Thaco

Thaco cũng đã được Tập đoàn BMW bổ nhiệm là nhà phân phối mới ở Việt Nam và đã mua lại 3 showroom của Euro Auto, giúp chuỗi kinh doanh ô tô của Thaco được phủ đầy các chủng loại, từ xe du lịch, xe bus, xe tải, xe chuyên dụng, xe máy phục vụ khách hàng ở hầu hết các phân khúc từ trung cấp, cao cấp đến hạng sang.

Theo Tiến sĩ Oliver Massmann, CEO của Công ty Tư vấn Duane Morris, sau cuộc chiến về giá trong năm 2017, các đại lý ô tô sẽ rất cân nhắc giữa việc lựa chọn dòng xe nhập khẩu hay lắp ráp trong nước. Nhưng năm nay, nhiều khả năng các dòng xe nội địa sẽ tạo ra bước đột phá quan trọng về mặt thị phần. “Các doanh nghiệp ngoại cũng nên cân nhắc đầu tư vào dây chuyền lắp ráp và sản xuất tại Việt Nam thay vì nhập khẩu. Điều này sẽ đóng góp cho nền kinh tế và nhất là được Chính phủ ủng hộ”, Tiến sĩ Oliver Massmann nhận định.

Thực tế, một số hãng xe đã lên kế hoạch đầu tư vào Việt Nam để hưởng lợi từ Nghị định 125. Mitsubishi (Nhật) đã quyết định chuyển sang lắp ráp tại Việt Nam dòng xe Crossover Mitsubishi Outlander từ tháng Giêng năm nay. Dự kiến so với phiên bản nhập khẩu, giá thành phẩm của dòng xe lắp ráp tại Việt Nam sẽ thấp hơn tới 200 triệu đồng, nhờ đó kỳ vọng sẽ được thị trường đón nhận. Cùng với động thái của Thaco, Tập đoàn Vingroup cũng bất ngờ khởi động dự án ô tô mang thương hiệu Vinfast trị giá 3,5 tỉ USD. Dự án có công suất lắp ráp sẽ nâng dần lên 500.000 xe/năm vào năm 2025, hứa hẹn sẽ tạo nên những thay đổi đáng kể về thị phần của các hãng xe kể từ năm 2019.

Theo Công ty Tư vấn Frost & Sullivan, sản lượng tiêu thụ ô tô của thị trường Việt Nam dự kiến phục hồi và tăng 6,8% trong năm nay (khoảng 256.191 chiếc), nhờ sức tiêu thụ nội địa gia tăng và kinh tế duy trì tốc độ lạc quan ở mức 6-7%/năm. Các hiệp định thương mại tự do như CPTPP hay FTA giữa Việt Nam với Liên minh châu Âu cũng giúp giảm dần các khoản thuế cho các dòng xe du lịch, tác động tích cực đến thị trường.

Hiện tỉ lệ sở hữu xe trên 1.000 người ở Thái Lan lên đến 196 chiếc, Malaysia là 341 chiếc và Indonesia 55 chiếc. Mặc dù còn gặp một số rào cản về hạ tầng giao thông nhưng nhìn chung dư địa để thị trường ô tô Việt Nam tăng trưởng mạnh hơn là khá lạc quan. “Với tỉ lệ sở hữu xe ô tô hiện khoảng 20 chiếc/1.000 người, thị trường ô tô nội địa có tiềm năng rất lớn để tăng trưởng mạnh hơn nhờ xu thế tiêu dùng của các hộ gia đình có thu nhập trung bình”, báo cáo của Frost & Sullivan nhận định. 

GIẤC MƠ TẬP ĐOÀN TỈ USD

Tại Đại hội cổ đông thường niên 2018 mới đây, Thaco đã khiến nhiều người bất ngờ khi công bố chiến lược phát triển mới kể từ năm 2018, đó là hướng tới một siêu tập đoàn với nhiều mảng kinh doanh khác nhau. Theo Chủ tịch Hội đồng Quản trị Trần Bá Dương, việc trở thành tập đoàn công nghiệp đa ngành với nhiều lĩnh vực sẽ gây dựng một hệ sinh thái đa dạng, cùng hợp lực bổ trợ cho mảng chủ lực ô tô nhấn ga tăng tốc.

Cụ thể, mảng kinh doanh chiếm vị trí quan trọng thứ hai sẽ là xây dựng hạ tầng - đô thị - khu công nghiệp thông qua thành viên Đại Quang Minh. Hiện quỹ đất của Thaco đang có khá dồi dào. Ngoài Khu đô thị Sala rộng hơn 106ha cùng 150ha Lâm Viên sinh thái tại Thủ Thiêm, Thaco còn đang phát triển Khu công nghiệp và đô thị 650ha tại Chu Lai, cũng như sở hữu 100 showroom có vị trí tốt tại các đô thị lớn. Trong các năm tới, Tập đoàn sẽ phát triển quỹ đất dồi dào này và tham gia đầu tư hạ tầng thông qua hình thức hợp tác công tư (PPP).

Nhìn chung, tiềm năng đóng góp của mảng bất động sản là khá lớn. Điểm rơi về ghi nhận lợi nhuận có thể sẽ nằm trong giai đoạn 2018-2019 nhờ dự án ở Thủ Thiêm đang tiến triển khá tốt. Nói về dự án tại Thủ Thiêm, ông Dương nhớ lại: “Vào đầu năm 2013, khi quyết định đầu tư vào Thủ Thiêm, chúng tôi nhận thấy cần phải thực hiện xây dựng đồng thời và đồng bộ các công trình giao thông chính của Thủ Thiêm, các công trình giao thông kết nối với trung tâm hiện hữu của thành phố, cũng như các công trình tiện ích cộng đồng; và xây dựng nhằm hình thành một khu dân cư đô thị kiểu mẫu cho Thủ Thiêm, có quy mô đủ lớn, được thiết kế quy hoạch và thiết kế kiến trúc hiện đại với các sản phẩm nhà ở đa dạng và phải có đầy đủ dịch vụ giáo dục, y tế và thương mại. Nếu đầu tư thành công, Thaco sẽ ghi dấu ấn đóng góp rất lớn vào phát triển Thủ Thiêm nói riêng và thành phố nói chung. Đây là một thách thức rất lớn, tiềm ẩn nhiều rủi ro và nguy cơ phá sản nếu không thành công”.

Dự án Khu đô thị Sala tại Thủ Thiêm

Nhờ sự tiên phong của Thaco, tốc độ triển khai các dự án tại Thủ Thiêm đã được đẩy mạnh. “Những gì mà Đại Quang Minh đầu tư xây dựng trong những năm qua ở Thủ Thiêm đã đóng góp rất lớn giúp cho thành phố thu hút được các nhà đầu tư khác vào Thủ Thiêm và đưa giá trị của Thủ Thiêm lên rất cao so với trước đây. Đồng thời Thaco đã có thêm một ngành nghề kinh doanh thứ hai là đầu tư xây dựng hạ tầng giao thông và đô thị thông qua Công ty Đại Quang Minh”, ông Trần Bá Dương cho biết.

Hiện giai đoạn 1 của Khu đô thị Sala đã bàn giao nhà cho người mua. Dự kiến cuối năm nay, Sala cũng sẽ đưa vào vận hành cao ốc Thaco Sala - tòa nhà văn phòng hạng B đầu tiên ở Thủ Thêm để cung cấp một lựa chọn mới về văn phòng làm việc cho các doanh nghiệp muốn tiến về khu Đông.

Chân kiềng thứ ba mà Tập đoàn bước chân vào chính là mảng nông nghiệp công nghệ cao, tương tự với nhiều tập đoàn khác như Vingroup, Hoàng Anh Gia Lai, T&T Group, Hòa Phát, FPT. Theo ông Trần Bá Dương, từ lợi thế am hiểu về máy móc, Thaco sẽ tập trung cung cấp các giải pháp cơ khí cho tất cả các khâu: từ canh tác, thu hoạch, vận chuyển, bảo quản về chế biến. Để chuẩn bị cho mục tiêu này, mới đây, Thaco đã khánh thành nhà máy sản xuất máy nông nghiệp Thaco tại Quảng Nam.

 Trong giai đoạn đầu, nhà máy có công suất thiết kế 2.000 máy kéo một năm, 3.000 bộ thiết bị canh tác và 1.000 máy gặt đập liên hợp. Mục tiêu của nhà máy là từng bước làm chủ công nghệ sản xuất, nâng cao hàm lượng công nghệ, tạo ra các sản phẩm máy kéo có chất lượng cao, phù hợp với địa hình và điều kiện canh tác của từng vùng miền tại Việt Nam.

Sản phẩm máy kéo được đưa ra thị trường trong nước với mục tiêu đạt 7% thị phần vào năm 2018 với 500 máy kéo và 38% thị phần với 2.100 máy kéo vào năm 2026. Ngoài ra, nhà máy sẽ tiếp tục nghiên cứu phát triển thêm các loại máy nông nghiệp khác để đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu. Thị trường trọng điểm xuất khẩu là Lào, Campuchia, Philippines, Myanmar, Indonesia và các thị trường trong hệ thống kinh doanh của đối tác LS Mtron (Hàn Quốc). Cùng với đó, Tập đoàn cũng sẽ đầu tư khu công nghiệp chuyên về nông nghiệp và phát triển nông trường trồng cây ăn trái, cây công nghiệp...

Chân kiềng cuối cùng sẽ nằm ở mảng kinh doanh thương mại và dịch vụ là giải trí, bán lẻ, ăn uống, kinh doanh du lịch để tận dụng lợi thế có sẵn từ các dự án khu đô thị, cụm công nghiệp - nông nghiệp mà Tập đoàn đang sở hữu. 

Cảng Chu Lai của Thaco là cơ sở để phát triển ngành logistics.

Nhìn chung, 2018 sẽ là năm bản lề cho tập đoàn 21 tuổi này thay đổi cấu trúc để trở thành một tập đoàn công nghiệp hùng mạnh, trở thành tập đoàn tiên phong không những trong nước mà còn ở xuất khẩu sản phẩm ra thế giới. 

“Chiến lược phát triển đa ngành của Tập đoàn dựa trên quan điểm liên doanh liên kết hợp tác cùng phát triển không cạnh tranh lẫn nhau và tạo ra hệ sinh thái doanh nhân - doanh nghiệp Việt Nam, trong đó có khởi nghiệp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam trong bối cảnh hội nhập”, ông Trần Bá Dương chia sẻ.

Với nhiều tham vọng mới, Thaco đã đặt ra mục tiêu tổng doanh thu hợp nhất trong năm nay lên đến 82.953 tỉ đồng, sản lượng tiêu thụ 116.872 xe, tăng 31% so với năm 2017. Lợi nhuận sau thuế hợp nhất dự kiến sẽ tăng mạnh 41% lên 7.075 tỉ đồng và tổng số tiền nộp ngân sách sẽ đạt ngưỡng 1 tỉ USD. 

Nhận định về mô hình mới của Tập đoàn, ông Trần Bá Dương cho biết: “Cùng với những thành quả đạt được và sự chuẩn bị trong những năm qua, Thaco đã xây dựng chiến lược phát triển sau năm 2018 với tầm nhìn là trở thành tập đoàn công nghiệp đa ngành, trong đó ô tô là chủ lực”. Chiến lược mở rộng quy mô, trở thành một tập đoàn siêu lớn của Chủ tịch Trần Bá Dương là khá dễ hiểu khi đặt trong bối cảnh Thaco đang chịu áp lực cạnh tranh càng khắc nghiệt hơn với sự góp mặt của nhiều tay chơi mới có tiềm lực mạnh. Thị trường ô tô cũng chịu nhiều biến động rất khó dự đoán do chính sách thường xuyên thay đổi. 

Dù vậy, chiến lược mới cũng đi kèm với những rủi ro nhất định. Đó là những thách thức về năng lực quản trị và khả năng bị phân tán nguồn lực. Chỉ tính riêng năm 2017, tổng vốn vay ngắn hạn và dài hạn của Tập đoàn đã tăng thêm 3.600 tỉ đồng, tạo thêm một chút áp lực về chi phí lãi vay trong năm nay. Mặc dù được đánh giá là tiềm năng, thị trường bất động sản luôn được xem là một trong những lĩnh vực chịu nhiều biến động nhất theo chu kỳ của nền kinh tế. Hiệu quả về chiến lược đa ngành mà tỉ phú Trần Bá Dương vạch ra sẽ cần thêm thời gian để trả lời.

Trước mắt, để chuẩn bị cho chiến lược mới, đội ngũ nhân lực chủ chốt của Thaco đã thay đổi một cách khá triệt để với nhiều nhân vật trẻ trung hơn xuất hiện. Theo đó, ông Nguyễn Hùng Minh thôi vị trí CEO, được bổ nhiệm vị trí Phó Chủ tịch thường trực Hội đồng Quản trị để quản trị và điều hành các ngành nghề mới của Thaco. 

Nhân vật thay thế ông Minh là Phạm Văn Tài, chịu trách nhiệm điều hành toàn bộ hoạt động sản xuất - kinh doanh ô tô. Đồng thời với CEO mới là sự xuất hiện của ông Trần Bảo Sơn, lãnh đạo thuộc thế hệ 7x. Ông Sơn được bổ nhiệm vị trí Phó Tổng Giám đốc Thaco và được kỳ vọng sẽ trở thành nhân vật lãnh đạo chủ chốt của Tập đoàn trong tương lai.

Cỗ xe đa ngành của Trường Hải đã có những động cơ và nhiên liệu mới. Đường đua trước mắt đã mở.