Hội thảo về thuế thuốc lá: WHO khuyến nghị Việt Nam hành động mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển

Sáng 3/6, tại Hà Nội, Cục Báo chí phối hợp Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá với chủ đề “Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững”.

Hội thảo có sự tham dự của ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí; Bà Nguyễn Thị An, Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam; Bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế; Các diễn giả và hơn 100 đại biểu là phóng viên, biên tập viên đến từ các cơ quan báo chí trên cả nước.

Như chúng ta đã biết, mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người, trong đó có gần 7 triệu người đang và đã từng hút thuốc, và 1,3 triệu người không hút thuốc nhưng bị tiếp xúc thụ động với khói thuốc của người khác. Số người chết vì thuốc lá nhiều hơn tổng số người chết vì HIV/AIDS, lao phổi và sốt rét cộng lại.

Với hơn 15 triệu người hút thuốc, Việt Nam đang phải chịu gánh nặng y tế và kinh tế khổng lồ, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm do hút thuốc lá chủ động và tiếp xúc với khói thuốc lá thụ động. Đồng thời, chi phí y tế và thiệt hại kinh tế ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng mỗi năm, tương đương khoảng 1,1% GDP. Đây là mối đe dọa đối với sự phát triển kinh tế và xã hội của đất nước. Trong thời gian qua, mặc dù tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống còn 41,1% năm 2021, mức giảm này vẫn còn khiêm tốn. Việt Nam vẫn nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới trưởng thành hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ 3 trong khu vực ASEAN.

Một trong những nguyên nhân chính khiến cho tỷ lệ sử dụng thuốc lá giảm chậm là giá thuốc lá quá rẻ, do thuế thuốc lá còn thấp. Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), năm 2022, tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá của nước ta chỉ đạt 36%, thấp hơn so với trung bình của nhóm quốc gia có thu nhập trung bình (59%), và thuộc nhóm có mức thuế thấp nhất trong khu vực ASEAN, trong khi thu nhập người dân tiếp tục tăng nhanh khiến giá thuốc lá ngày càng trở nên dễ tiếp cận, với ngay cả nhóm chưa có thu nhập như trẻ em. WHO và Ngân hàng Thế giới đã khuyến nghị rằng tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ ít nhất là 75% để có hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng sản phẩm có hại này.

Ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí cho biết: “Trong thời gian qua, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam đã chỉ đạo các cơ quan báo chí truyền thông thông tin nhiều về nội dung có liên quan đến tác hại của thuốc lá, thuế đối với thuốc lá. Theo thống kê của chúng tôi, từ ngày 1/1 đến 31/5 đã có 11.327 tin, bài của các cơ quan báo chí thông tin về nội dung này, riêng về nội dung thuế đối với thuốc lá có 1.537 tin, bài; nội dung tác hại của thuốc lá có 2.003 tin, bài; nội dung Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững có 709 tin, bài. Các cơ quan báo chí thông tin rất đa dạng như đăng tải các bài phân tích, infographic, phỏng vấn chuyên gia, tọa đàm, chương trình phát thanh, chương trình truyền hình, qua đó nhằm nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá, khuyến khích người dân từ bỏ thuốc lá và bảo vệ sức khỏe cộng đồng”.

Tiến sỹ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam phát biểu

Tại buổi Hội thảo, Tiến sỹ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam, chia sẻ: “WHO rất hoan nghênh Nghị quyết cấm các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng của Quốc hội vào tháng 11 năm ngoái. Giờ đây, chúng ta cũng cần những quyết định có tính táo bạo như vậy với các sản phẩm thuốc lá thông thường nhằm hướng tới các mục tiêu quốc gia và quốc tế và phù hợp với những ưu tiên về sức khỏe mà Chính phủ và người dân quan tâm".

Bà cũng cho biết, khi xem xét Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi), WHO kêu gọi các nhà lập pháp hãy hành động thật mạnh mẽ vì sức khỏe và sự phát triển của Việt Nam. Mức tăng thuế càng cao thì tác động tích cực tới sức khỏe càng lớn, càng tạo ra nhiều doanh thu thuế để tái đầu tư vào các ưu tiên của Chính phủ để thúc đẩy phát triển bền vững. Cụ thể, WHO khuyến nghị là ngoài mức thuế tỷ lệ hiện tại 75% giá xuất xưởng, cần áp thuế tuyệt đối theo lộ trình để đạt mức 15.000 đồng một bao thuốc vào năm 2030. "Chúng ta rất cần những hành động mạnh mẽ, quyết liệt bởi ở thời điểm hiện tại, Việt Nam chưa đi đúng hướng để đạt được mục tiêu quốc gia về giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống dưới 36% vào năm 2030. Đáng báo động hơn, số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy mức tiêu thụ thuốc lá tại Việt Nam đang tăng trở lại. Mức thuế cao sẽ khuyến khích những người hút thuốc bỏ thuốc và ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc. Thuế thuốc lá giống như một loại vắc xin - bằng cách ngăn cản những người trẻ tuổi bắt đầu hút thuốc, họ sẽ được bảo vệ suốt đời khỏi các nguy cơ về sức khỏe do thuốc lá gây ra. Nói cách khác, tăng thuế thuốc lá là đầu tư cho tương lai”, đại diện WHO cho biết.

Ths. Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế trình bày tham luận

Ngoài ra, để làm rõ hơn các nội dung trên, Hội thảo đã tập trung vào ba tham luận trình bày từ các chuyên gia kinh tế, chuyên gia Tổ chức Y tế thế giới và Bộ Y tế để bàn về: Cải cách Thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá để nâng cao sức khỏe và phát triển bền vững của Ths.BS Nguyễn Tuấn Lâm, Tổ chức Y tế thế giới; Thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá - Chính sách tài khóa ủng hộ tăng trưởng kinh tế của Ths. Đào Thế Sơn, Chuyên gia Kinh tế; Quan điểm của Bộ Y tế đối với Thuế thuốc lá tại dự thảo Luật thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) của Ths. Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế.